ट्रेनच्या इंजिनचं 'खरं' नाव काय? 99% लोकांना माहित नसेल याचं उत्तर! वाचा सविस्तर

प्रवासासाठी ट्रेन म्हणजे अनेकांसाठी मजाच असते. म्हणूनच विमान प्रवासाऐवजी अनेक लोक ट्रेनला पसंती देतात. आता तर सेमी-हाय-स्पीड वंदे भारत एक्सप्रेसही धावू लागली आहे. ही ट्रेन अतिशय आधुनिक आहे आणि यात प्रवास करण्याची एक वेगळीच मजा आहे. कोणतीही ट्रेन आपल्या गंतव्यस्थानापर्यंत पोहोचवण्यासाठी इंजिन महत्त्वाचं असतं. वेगवेगळ्या ट्रेनमध्ये वेगवेगळी इंजिनं असतात, पण बऱ्याच लोकांना हे माहीत नसतं की, ट्रेनच्या इंजिनचं खरं नाव काय आहे. आपण त्याला 'इंजिन' म्हणूनच ओळखतो, पण त्याचं एक खास नाव आहे.

साध्या भाषेत आपण याला इंजिन म्हणतो, पण रेल्वेच्या नियमावलीनुसार याला 'लोकोमोटिव्ह' म्हणतात. थोडक्यात याला 'लोको' असंही म्हणतात. बोलचालीच्या भाषेत 'इंजिन' म्हणत असल्यामुळे सामान्य लोकही त्याला इंजिन म्हणूनच ओळखतात. खूप कमी लोकांना याच्या खऱ्या नावाची माहिती असते. आता तुम्हाला याचं खरं नाव माहित झालं आहे, त्यामुळे भविष्यात कोणी विचारल्यास तुम्ही लगेच उत्तर देऊ शकाल.

सध्या आपल्या देशात सुमारे 13 हजार प्रवासी ट्रेन धावत आहेत. यात जर मालगाड्याही मिळवल्या तर हा आकडा 23 हजारांपर्यंत जातो. प्रवासी ट्रेनमध्ये लोकल ट्रेन आणि ईएमयू (EMU) यांचाही समावेश होतो. यांना स्वतंत्र इंजिन नसतं, तर इंजिन कोचलाच जोडलेलं असतं. आधुनिक वंदे भारत ट्रेन याच प्रकारात मोडते. देशातील एकूण इंजिनांची संख्या 13 हजारांहून अधिक आहे.

भारतीय रेल्वे हळूहळू शून्य कार्बन उत्सर्जनाच्या दिशेने वाटचाल करत आहे. यामुळे डिझेल इंजिन हळूहळू इलेक्ट्रिकमध्ये बदलली जात आहेत. सध्या 10 हजारांहून अधिक इलेक्ट्रिक आणि सुमारे चार हजार डिझेल इंजिन आहेत. म्हणजेच, 63 टक्के इंजिन इलेक्ट्रिक आहेत आणि 37 टक्के डिझेलवर चालतात.

भारतीय रेल्वेने लोकोमोटिव्ह्जमध्ये अनेक बदल केले आहेत. नायट्रोजनवर चालणारे लोकोमोटिव्हही तयार करण्यात आले आहे. यासाठी हरियाणामध्ये एक प्लांट बनवला जात आहे आणि लवकरच नायट्रोजन ट्रेनही धावतील. सीएनजी (CNG) लोकोमोटिव्हही बनवण्यात आले आहे. इंटीग्रल कोच फॅक्टरी (ICF) ने पहिल्यांदाच कॉम्प्रेस्ड नॅचरल गॅस (CNG) वर चालणारे मल्टीपल युनिट्स सादर केले आहेत.

WAG-12B हे भारतातील सर्वात शक्तिशाली इलेक्ट्रिक लोकोमोटिव्ह आहे, ज्याची क्षमता 12,000 हॉर्सपॉवर आहे. हे 6,000 टनांहून अधिक वजन खेचू शकते आणि त्याची कमाल वेग 120 किमी/तास आहे. हे बिहारमधील मधेपुरा येथे फ्रेंच कंपनी अल्स्टॉमच्या सहकार्याने बनवण्यात आले आहे. हे विशेषतः डेडिकेटेड फ्रेट कॉरिडोरसाठी डिझाइन केले आहे आणि यात हेल्थहब तंत्रज्ञान आहे, ज्यामुळे स्थितीनुसार देखभाल करणे शक्य होते.