Science : रस्त्यावरच्या पांढऱ्या पट्ट्या रात्री चमकतात, पण दिवसा का नाही? यामागे कोणती बॅटरी आहे की अजून काही?

रात्रीच्या वेळी हायवेवरून प्रवास करताना तुम्ही एक गोष्ट नक्कीच नोटीस केली असेल. रस्त्याच्या कडेला आणि मध्यभागी असलेल्या त्या पांढऱ्या पट्ट्या अंधारात अगदी लखलखत असतात. हेडलाईटचा प्रकाश पडला की त्या पट्ट्या एखाद्या ट्यूबलाईटसारख्या चमकतात, ज्यामुळे आपल्याला रस्ता कुठे वळतोय हे स्पष्ट दिसतं. पण गंमत बघा, दिवसा मात्र याच पट्ट्या अगदी साध्या पांढऱ्या रंगासारख्या दिसतात, त्यात कोणतीही चमक नसते.

कधी कधी आपल्याला वाटतं की, त्या पट्ट्यांच्या खाली काही लाईट्स किंवा बॅटरी लावली असेल का? पण रस्ते तर हजारो किलोमीटर लांब असतात, मग इतक्या बॅटरी कशा काय चार्ज होत असतील? चला तर मग, यामागचं साधं-सोपं पण भारी विज्ञान समजून घेऊया.

1. हा साधा रंग नाही, तर आहे काचेची जादूरस्त्यावर जे पांढरे पट्टे मारले जातात, तो साधा ऑईल पेंट नसतो. या रंगाला 'थर्मोप्लास्टिक रोड मार्किंग पेंट' म्हणतात. पण या रंगाला खरी चमक मिळते ती त्यामध्ये मिसळलेल्या 'ग्लास बीड्स' (Glass Beads) मुळे. हे छोटे छोटे काचेचे मणी असतात, जे वाळूच्या कणांसारखे बारीक असतात. जेव्हा रस्ता रंगवला जातो, तेव्हा ओल्या रंगावर हे काचेचे मणी पसरवले जातात.

2. 'रेट्रो-रिफ्लेक्शन' म्हणजे काय? (Retro-reflection)दिवसा सूर्याचा प्रकाश चहूकडे पसरलेला असतो, त्यामुळे हे काचेचे मणी वेगळे चमकताना दिसत नाहीत. पण रात्रीच्या वेळी जेव्हा तुमच्या गाडीचा हेडलाईट या पट्ट्यांवर पडतो, तेव्हा रेट्रो-रिफ्लेक्शनची प्रक्रिया घडते. सोप्या भाषेत सांगायचं तर, काचेचे हे मणी प्रकाशाला इकडे-तिकडे न फेकता तो पुन्हा थेट प्रकाशाच्या स्त्रोताकडे म्हणजेच तुमच्या डोळ्यांकडे परत पाठवतात. यामुळे आपल्याला त्या पट्ट्या चमकताना दिसतात.

3. दिवसा का चमकत नाहीत?दिवसा सूर्याचा प्रकाश इतका प्रखर असतो की या लहान मण्यांचं रिफ्लेक्शन त्यात दबून जातं. शिवाय, दिवसा प्रकाश सर्व दिशांनी येत असतो. रात्री मात्र फक्त तुमच्या गाडीचा लाईट त्या पट्ट्यांवर पडत असल्यामुळे तो कॉन्ट्रास्ट स्पष्ट जाणवतो.

4. पावसाळ्यात काय होतं?कधी कधी पावसाळ्यात हे पट्टे चमकणं बंद होतात, याचं कारण म्हणजे काचेच्या मण्यांवर पाण्याचा थर साचतो. यामुळे प्रकाश रिफ्लेक्ट व्हायला अडथळा येतो. म्हणूनच आता काही ठिकाणी प्रगत तंत्रज्ञान वापरून पावसातही चमकणारे पट्टे बनवले जात आहेत.

आपण केलेली एक गमतीशीर चूकआपल्याला लहानपणी वाटायचं की रस्त्यावरचे ते छोटे 'खडे' ज्याला 'कॅट आय' म्हणतात. त्यामध्ये रेडिअम असतं. पण खरं तर ते सुद्धा याच रिफ्लेक्शनच्या तत्त्वावर चालतात. त्यात कोणतीही वीज किंवा रेडिअम नसतं, ते फक्त तुमच्याच गाडीचा प्रकाश तुम्हाला परत देतात.

रस्त्यावरच्या या पट्ट्या केवळ रस्ता सुंदर दिसण्यासाठी नसून त्या आपल्या सुरक्षिततेसाठी लावलेल्या आहेत. साध्या काचेच्या तुकड्यांचा वापर करून मानवाने अपघाताचा धोका कसा कमी केला, हे खरंच कौतुकास्पद आहे.

(नोट : वरील माहिती सामान्य माहितीवर आधारीत आहे, न्यूज 18 मराठी याची पुष्टी करत नाही, आमचा उद्देश तुमच्यापर्यंत माहिती पोहोचवण्याचा आहे.)