Mahashivratri: पांढरे शिवलिंग आणि रहस्यमय ध्यानगृह, महाराष्ट्रातील पशुपतीनाथांचं प्रसिद्ध मंदिर माहितीये का?

पुराणात शिवाच्या शरभवताराची कथा आहे. त्यानुसार भगवान विष्णूने हिरण्यकशिपूला मारण्यासाठी नृसिंहावतार घेतला. हिरण्यकश्यपूला मारूनही जेव्हा नरसिंहाचा राग शांत झाला नाही. तेव्हा देवता शिवाच्या जवळ गेल्या. भगवान शिवांनी शरभावतार घेतला आणि या रूपात ते भगवान नरसिंहापर्यंत पोहोचले आणि त्यांची स्तुती केली. परंतु, नरसिंहाचा राग शांत झाला नाही. हे पाहून शरभ रूपातील भगवान शिवांनी नरसिंहाला आपल्या शेपटीत गुंडाळले आणि ते उडून गेले. मग कुठेतरी भगवान नरसिंहाचा राग शांत झाला, असे पुराण कथेतून सांगितले जाते.

सांगलीच्या वाळवा तालुक्यातील रेठरेहरणाक्ष गावातून कृष्णा नदी दक्षिण वाहिनी आहे. इथेच कृष्णेच्या रम्य काठावर काळ्या दगडांनी बांधलेले श्री पशुपती मंदिर आहे. मंदिराची रचना तीन भागांमध्ये दिसते. प्रथम मंदिराच्या समोरील पटांगणामध्ये पुरातन अशी एक दगडी दीपमाळ आहे. दिपमाळेवर गरुड, मारूती अशी शिल्प आहेत. अलीकडे लोखंडी पत्र्याचे नवे सभागृह बांधले आहे. तसेच लहान पुरातन दगडी सभागृह आणि संपूर्ण दगडी बांधकामातील गर्भगृह आहे. सभामंडपामध्ये एकाच शीळेमध्ये कोरलेला नंदी आहे.

साधारण सर्वच शिव मंदिरांमध्ये काळ्या रंगाचे शिवलिंग पाहायला मिळते. परंतु या पशुपती मंदिरामध्ये महाराष्ट्रातील एकमेव असे शुभ्र पांढरे शिवलिंग पाहायला मिळते. संपूर्ण काळ्या पाषाणात उभारलेल्या या मंदिरातील पिंडीवरील शाळूंखा पांढरी शुभ्र असल्याने मंदिराचे वेगळेपण ठरते.

श्री पशुनाथ मंदिराच्या गर्भगृहाखाली रहस्य जाणवते. शिवलिंगाच्या बाजूला एक भुयारी मार्ग आहे. इथून खाली शिवलिंगाच्या अगदी खालोखाल भूमिगत ध्यानगृह आहे. साधारणपणे चार बाय चारचे हे रहस्यमय ध्यानगृह असून इथून कुठे भुयारी मार्ग असेल की काय याचे भाविकांना गुढ वाटते.

मंदिर परिसरामध्ये आत्तापर्यंत एकही शिलालेख आढळला नाही. यामुळे मंदिराची ठोस अशी ऐतिहासिक माहिती उपलब्ध नाही. तरीही मंदिराच्या स्थापत्य रचनेवरून काही अंदाज वर्तवले जातात. श्री पशुपती मंदिराच्या बाहेरील बाजूस दगडी भिंतींवरती शरभशिल्पे आहेत. तसेच गाभाऱ्याच्या प्रवेशद्वारावर असणाऱ्या नक्षीकामामध्ये दोन्ही बाजूस ऋषीमुनींचे शिल्प आहे. या शिल्पामध्ये ऋषीमुनींनी दोन्ही बाजूस केस सांभार केला आहे. केशरचनेच्या या प्रकारावरून ते पराशर ऋषींचे शिल्प असल्याचा अंदाज व्यक्त केला जातो.

रेठरेहरणाक्ष येथील कृष्णेचा डोह रमणीय आहे. कृष्णा नदीच्या रम्य काठावर वसलेले हे ठिकाण निसर्गप्रेमी आणि भक्तांसाठी एक खास आकर्षण आहे. विशेष म्हणजे इथून वाहणारी कृष्णा नदी ही दक्षिण वाहिनी आहे. रेठरेहरणाक्ष आणि बिचुद गावाच्या शेत जमिनीमध्ये शांत निसर्गाच्या कुशीत वसलेल्या पशुपती मंदिराचे सौंदर्य पावसाळ्यामध्ये अधिक खुलते.

रेठरेहरणाक्ष आणि पंचक्रोशीतील भक्तांसह मंदिरा विषयी माहिती असलेले कित्येक शिवभक्तांचे श्रद्धास्थान आहे. श्रावण महिन्यामध्ये तसेच महाशिवरात्रीला भाविकांची मोठी गर्दी असते. रेठरे हरणाक्ष गावचे ग्रामस्थ श्री पशुपती मंदिरामध्ये पारायण सोहळा साजरा करतात. महाशिवरात्री दिवशी पारायण सप्ताहाची सांगता करून यात्रा करतात.

पशुपती क्षेत्री जाण्यासाठी सांगली एसटी स्थानकावरून एसटी सेवा आहे. श्री पशुपतीचे मंदिर कृष्णकाठी शेतामध्ये असल्याने थेट मंदिरापर्यंत एसटी बस जात नाही. वैयक्तिक किंवा खाजगी वाहनाने जावे लागते. तासगाव-कराड या बसने पशुपती फाट्यापर्यंत जाता येते. तासगाव-कराड या मार्गावर ताकारच्या पुढे डाव्या बाजूस श्री पशुपती हे क्षेत्र आहे. तर कोल्हापूर-पुणे रेल्वे मार्गावर ताकारी रेल्वे स्थानक आहे. या स्टेशनला उतरून बस किंवा खाजगी रिक्षेने 9 किमी अंतरावर असलेल्या श्री पशुपती या तीर्थक्षेत्री जाता येते. तर सांगलीपासून रेठरेहरणाक्ष हे 50 किलोमीटर अंतरावर आहे. श्री सागरेश्वर मंदिरापासून हे ठिकाण साधारणपणे 12 किलोमीटर आहे.