एकत्रित मालमत्तेतील हिस्सा वारसदारांच्या परवानगीविना विकता येतो का? नियम काय सांगतो?

भारतीय वारसा अधिनियम आणि मालमत्ता हस्तांतरण अधिनियमानुसार, जर एखादी मालमत्ता संयुक्त नावाने आहे, तर त्या प्रत्येक व्यक्तीचा ठराविक हिस्सा त्याच्या मालकीचा मानला जातो. तो हिस्सा म्हणजे “अविभाजित हिस्सा” (undivided share) होय. म्हणजेच, मालमत्ता प्रत्यक्षात विभागलेली नसली तरी कायद्याने प्रत्येक मालकाचा एक ठराविक भाग त्याच्या मालकीचा असतो.

जर मालमत्ता अविभाजित स्वरूपात असेल आणि तिचा फिजिकल विभागणी (partition) झालेला नसेल, तरीही एखादा वारसदार आपला हिस्सा कागदोपत्री विकू शकतो. मात्र, तो विक्रेता फक्त आपल्या हिस्स्याचा हक्क विकू शकतो. संपूर्ण मालमत्ता नव्हे. विक्री झाल्यानंतर खरेदीदाराला त्या जागेचा ताबा मिळवण्यासाठी वास्तविक विभागणीची (actual partition) प्रक्रिया करावी लागते. तसेच इतर वारसदार त्या खरेदीदाराला सहमालक म्हणून स्वीकारावे लागते, जोपर्यंत कायदेशीररीत्या विभागणी होत नाही.

जर मालमत्ता अजूनही संयुक्त कौटुंबिक मालमत्ता असेल (जसे की वडिलोपार्जित जमीन), तर परवानगीशिवाय विक्री करणे कायदेशीर अडचणीचे ठरू शकते. हिंदू कौटुंबिक कायद्यानुसार, वडिलोपार्जित मालमत्ता विकण्यासाठी इतर सहवारसदारांची संमती घेणे आवश्यक आहे.

जर एखाद्या व्यक्तीने संयुक्त मालमत्तेतील हिस्सा इतरांच्या संमतीशिवाय विकला असेल,आणि इतर वारसदारांना त्याबद्दल आक्षेप असेल, तर ते न्यायालयात विभागणीचा दावा (partition suit) दाखल करू शकतात.विक्री अवैध असल्याचे सिद्ध केल्यास ती रद्द केली जाऊ शकते.