Trending:

जमीन, मालमत्तेतून वारसदारांचे नाव कमी कसं करायचे? A TO Z माहिती

Published by:Ajit Bhabad

Last Updated:October 23, 2025 10:08 AM IST

Property Rules : अनेकदा एखाद्या व्यक्तीच्या निधनानंतर त्याच्या नावावर असलेली शेती, घर किंवा इतर स्थावर मालमत्ता ही कायदेशीररीत्या वारसदारांच्या नावावर जाते. याला “नामांतरण” (Mutation) किंवा “वारस नोंद” असे म्हटले जाते.

इम्पॅक्ट शॉटतुमचा गेटवे लेटेस्ट न्यूज

मुंबई : अनेकदा एखाद्या व्यक्तीच्या निधनानंतर त्याच्या नावावर असलेली शेती, घर किंवा इतर स्थावर मालमत्ता ही कायदेशीररीत्या वारसदारांच्या नावावर जाते. याला “नामांतरण” (Mutation) किंवा “वारस नोंद” असे म्हटले जाते. परंतु काही वेळा वारसदारांची संख्या जास्त असल्याने मालमत्तेवर अनेकांची नावे चढतात आणि व्यवहार करताना अडचणी निर्माण होतात. अशा वेळी वारसदारांची नावे कमी करणे किंवा काहींची नावे काढून टाकणे आवश्यक होते. यासाठी कायदेशीर प्रक्रिया निश्चित करण्यात आलेली आहे.

नियम काय सांगतो?

सर्वप्रथम हे लक्षात ठेवावे की जमीन मालमत्तेवरील वारस नावे एकदा नोंदविल्यानंतर ती मनमानीपणे काढून टाकता येत नाहीत. त्यासाठी सर्व वारसांची संमती किंवा न्यायालयाचा आदेश आवश्यक असतो. जर वारसांपैकी काहीजण स्वेच्छेने त्यांच्या हिस्स्यावर दावा सोडत असतील, तर ते “राजीनामा पत्र” (Relinquishment Deed) किंवा “हक्क त्यागपत्र” तयार करून नोंदणी कार्यालयात नोंदवू शकतात. या दस्तऐवजात त्यांनी आपला हिस्सा इतर वारसांना देत असल्याचे स्पष्ट लिहिलेले असते.

या राजीनामा पत्राची नोंदणी झाल्यानंतर संबंधित तहसील कार्यालयात अर्ज सादर करून नामांतरणासाठी विनंती केली जाते. अर्जासोबत मृत व्यक्तीचा मृत्यू दाखला, वारस दाखला, राजीनामा पत्राची प्रत, सर्व वारसांचे ओळखपत्र आणि मालमत्तेचे उतारे जोडणे आवश्यक असते. त्यानंतर तलाठी किंवा मंडळ अधिकारी प्रत्यक्ष स्थळ पाहणी करून, संबंधित सर्वांच्या सहीसकट पंचनामा तयार करतात. तपासणी पूर्ण झाल्यानंतर तहसीलदार नामांतरण आदेश जारी करतात.

जर वारसांमध्ये वाद असेल किंवा कोणी आपला हिस्सा सोडण्यास नकार देत असेल, तर तहसील कार्यालय थेट नावे कमी करू शकत नाही. अशा परिस्थितीत जिल्हा न्यायालय किंवा उपविभागीय अधिकारी यांच्या मार्फत वाद निवारणाची प्रक्रिया करावी लागते. न्यायालयाच्या आदेशानुसारच मालमत्तेवरील नावे वगळली जाऊ शकतात.

ग्रामीण भागात अजूनही अनेकदा मौखिक संमतीवर व्यवहार केले जातात, परंतु हे कायदेशीरदृष्ट्या धोकादायक ठरते. म्हणून कोणत्याही वारसाने आपला हिस्सा सोडत असल्यास त्याची लेखी नोंदणी करणे अत्यावश्यक आहे. नोंदणी केल्यास भविष्यातील वाद टाळता येतात.

नाव कमी करताना सर्व कागदपत्रे स्पष्ट आणि कायदेशीर असावीत. तहसील कार्यालयात सादर केलेल्या अर्जाची पावती ठेवावी, कारण ती पुढील तपासणीसाठी महत्त्वाची ठरते. तसेच, सर्व वारसांनी प्रक्रियेत सहभागी होणे हिताचे असते, कारण नंतर कोणत्याही प्रकारचा वाद उभा राहिल्यास ही नोंद पुरावा म्हणून काम करते.

जमीन मालमत्तेवरील वारसांची नावे कमी करणे ही साधी प्रक्रिया नसून ती कायदेशीर चौकटीत बसवलेली आहे. सर्व वारसांची संमती, नोंदणीकृत राजीनामा पत्र आणि तहसील कार्यालयाचा नामांतरण आदेश या तीन टप्प्यांतूनच ही प्रक्रिया पूर्ण होते. त्यामुळे कोणताही व्यवहार करण्यापूर्वी कायदेशीर सल्ला घेऊनच पावले उचलणे हिताचे ठरतात.

view comments

Location :

Mumbai,Maharashtra

First Published :

October 23, 2025 10:08 AM IST

जमीन, मालमत्तेतून वारसदारांचे नाव कमी कसं करायचे? A TO Z माहिती