TRENDING:
राजमाच्या मुळांची रचना खोलवर जात असल्याने कोरडवाहू आणि मध्यम कोरड्या परिस्थितीतही हे पीक समाधानकारक राहते, अशी माहिती कृषि तज्ज्ञ महादेव बिक्कड यांनी दिली. पाण्याची उपलब्धता मर्यादित असताना देखील हे पीक स्वतःला पोषक घटक मिळविण्यास सक्षम असल्याने शेतकऱ्यांचा सिंचनावरील ताण मोठ्या प्रमाणात हलका होतो. परिणामी, पाणी, खत आणि मजुरीचा खर्च एकत्रित कमी राहून एकूण खर्चात लक्षणीय बचत होते. जमिनीची जपणूक करत उत्पादनही वाढते, हा दुहेरी फायदा शेतकऱ्यांना आकर्षित करीत आहे.
advertisement
कमी क्षेत्रात जास्त उत्पादन मिळवण्यासाठी योग्य अंतराची लागवड, मल्चिंगचा वापर आणि ठराविक वेळेवर केलेले सिंचन अत्यंत महत्त्वाचे ठरते, असे शेतकऱ्यांनी प्रत्यक्ष अनुभवातून सांगितले. राजमामध्ये 30×15 सें.मी. अंतर ठेवल्यास झाडांची गर्दी न होता त्यांना खुला सूर्यप्रकाश मिळतो. यामुळे प्रकाशसंश्लेषणाची प्रक्रिया वेगाने होते आणि शेंगांची वाढ आकारमान आणि संख्येने अधिक प्रमाणात दिसून येते. संतुलित वाढ झालेल्या प्रत्येक झाडावर शेंगांचे प्रमाण वाढल्याने उत्पादनात लक्षणीय वाढ होत असल्याची नोंद करण्यात आली आहे.
राजमा हे 70–90 दिवसांत तयार होणारे अल्पावधीचे पीक असल्याने एका हंगामात दोन चक्रे घेण्याची संधी उपलब्ध होते. वेळेवर तणनियंत्रण, कीड-रोग नियंत्रणासाठी आवश्यक ती फवारणी आणि स्थानिक परिस्थितीला अनुरूप वाणांची निवड केल्यास उत्पादनात 25–35 टक्क्यांपर्यंत वाढ होत असल्याचे कृषी विभागाच्या अहवालात नमूद आहे. शेतकऱ्यांनी योग्य नियोजन केल्यास कमी क्षेत्रातही मोठ्या प्रमाणात शुद्ध आणि दर्जेदार शेंगा मिळू शकतात, असा निष्कर्ष तज्ज्ञांनी व्यक्त केला.
या प्रयोगामुळे मर्यादित क्षेत्रातही उत्पन्न दुपटीने वाढत असल्याची माहिती मिळत असून, अनेक शेतकरी आता राजमाला पर्यायी पीक म्हणून स्वीकारू लागले आहेत. कमी खर्च, कमी जोखीम आणि चांगला बाजारभाव या तिन्ही कारणांमुळे घेवडा-राजमाची लागवड ग्रामीण भागात वेगाने लोकप्रिय होत आहे. काही शेतकऱ्यांनी तर एका एकरापेक्षाही कमी क्षेत्रातून अपेक्षेपेक्षा जास्त उत्पादन मिळाल्याचा अनुभव सांगत हा प्रयोग इतरांना करण्याचा सल्ला दिला आहे.