मुंबई: देशातील डिजिटल पेमेंट पद्धतीत मोठा बदल होणार आहे. राष्ट्रीय पेमेंट कॉर्पोरेशन ऑफ इंडिया (NPCI) ने जाहीर केले आहे की ८ ऑक्टोबर २०२५ पासून युनिफाइड पेमेंट्स इंटरफेस (UPI) वर व्यवहारांसाठी बायोमेट्रिक ऑथेंटिकेशन म्हणजेच चेहरा ओळख (Face Recognition) आणि बोटांचे ठसे (Fingerprint) वापरून पेमेंट करण्याची नवी सुविधा सुरू केली जाणार आहे.
advertisement
या नव्या तंत्रज्ञानामुळे भारतातील डिजिटल व्यवहार अधिक सुरक्षित, जलद आणि वापरकर्त्यासाठी सोपे होतील.
बायोमेट्रिक ऑथेंटिकेशन म्हणजे काय?
या नव्या प्रणालीअंतर्गत UPI वापरकर्ते आता पेमेंट करताना पारंपरिक PIN टाकण्याऐवजी आपली बायोमेट्रिक ओळख वापरू शकतील. ही ओळख थेट सरकारच्या “आधार” प्रणालीशी जोडलेल्या बायोमेट्रिक डेटावर आधारित असेल.
म्हणजेच आता UPI व्यवहार करताना वापरकर्त्याला PIN लक्षात ठेवण्याची किंवा टाईप करण्याची गरज उरणार नाही – फक्त चेहरा दाखवून किंवा बोटाचा ठसा देऊन पेमेंट अधिकृत करता येईल.
आरबीआयच्या नव्या मार्गदर्शक सूचनांनुसार
भारतीय रिझर्व्ह बँकेने (RBI) अलीकडेच दिलेल्या सूचनांमध्ये “वैकल्पिक प्रमाणीकरण पद्धतींना” (Alternative Authentication Methods) मान्यता दिली आहे. NPCI ने या निर्णयाच्या आधारे एक नवीन पाऊल उचलले असून, सध्याच्या PIN-आधारित प्रणालीपेक्षा अधिक प्रगत, सुरक्षित आणि वेगवान तंत्रज्ञान स्वीकारण्याचे ठरवले आहे. हे बायोमेट्रिक फीचर मुंबईत चालू असलेल्या ग्लोबल फिनटेक फेस्टिव्हलमध्ये सादर करण्यात येईल. NPCI चा उद्देश डिजिटल पेमेंटचा अनुभव आणखी सुधारण्याचा आहे.
युझर्ससाठी अधिक सोयीस्कर आणि सुरक्षित
तज्ज्ञांच्या मते बायोमेट्रिक ऑथेंटिकेशनमुळे PIN चोरी, फसवणूक आणि सायबर हॅकिंगचे प्रकार मोठ्या प्रमाणावर कमी होतील. विशेषतः वयस्क आणि ग्रामीण भागातील लोकांसाठी ही प्रणाली खूप उपयुक्त ठरेल – कारण त्यांना गुंतागुंतीचे PIN लक्षात ठेवण्याची आवश्यकता राहणार नाही. फक्त चेहरा दाखवून किंवा अंगठ्याचा ठसा देऊन व्यवहार पूर्ण करता येणार असल्याने डिजिटल व्यवहार अधिक सहज आणि वापरकर्ता-अनुकूल होतील.
डेटा सुरक्षा आणि गोपनीयतेवर विशेष भर
NPCI ने स्पष्ट केले आहे की युझर्सचा बायोमेट्रिक डेटा कुठेही सर्व्हरवर साठवला जाणार नाही. तो फक्त वापरकर्त्याच्या मोबाईल फोनमध्ये एन्क्रिप्टेड स्वरूपात सुरक्षित राहील. ना बँक, ना NPCI — कोणत्याही संस्थेला हा डेटा ऍक्सेस करण्याची किंवा जतन करण्याची परवानगी दिली जाणार नाही. तसेच वापरकर्त्याला हवे असल्यास हा फीचर कधीही “ऑन” किंवा “ऑफ” करता येईल.
डिजिटल पेमेंट प्रणालीसाठी नवा अध्याय
UPI बायोमेट्रिक ऑथेंटिकेशनचा हा निर्णय भारताच्या डिजिटल पेमेंट इकोसिस्टममधील एक ऐतिहासिक पाऊल मानला जात आहे. यामुळे व्यवहार अधिक वेगवान, सुरक्षित आणि सर्वांसाठी सुलभ होतील. डिजिटल इंडिया मोहिमेला चालना मिळेल, आणि ग्रामीण भागात डिजिटल व्यवहारांचा प्रसार आणखी वेगाने होईल.