भारताच्या इतिहासात असे काही नेते होऊन गेले आहेत, ज्यांनी आपल्या निर्णायक विचारांनी आणि धाडसी पावलांनी देशाची दिशा बदलली. यापैकी सर्वात महत्त्वाचे नाव इंदिरा गांधी यांचे आहे. ज्यांना त्यांच्या मजबूत नेतृत्वाच्या क्षमता आणि दृढ निर्णयांसाठी "आयर्न लेडी ऑफ इंडिया" म्हटले जाते. त्यांच्या धोरणांनी आणि निर्णयांनी राजकीय, आर्थिक आणि सामाजिक क्षेत्रांवर मोठा प्रभाव टाकला.
advertisement
देशांतर्गत राजकीय स्थिरता टिकवून ठेवायची असो, आर्थिक सुधारणा लागू करायच्या असोत किंवा आंतरराष्ट्रीय स्तरावर भारताचे स्थान मजबूत करायचे असो, इंदिरा गांधींनी प्रत्येक आव्हानाचा सामना साहस आणि दूरदृष्टीने केला. त्यांचे अनेक निर्णय वादग्रस्त ठरले, परंतु त्यांनी नेहमी राष्ट्रहिताला प्राधान्य दिले.
त्यांच्या जयंतीनिमित्त (19 नोव्हेंबर) आम्ही त्यांच्या पाच महत्त्वपूर्ण निर्णयांबद्दल माहिती देत आहोत; ज्यांनी केवळ त्यांची मजबूत नेतृत्वाची प्रतिमाच निर्माण केली नाही, तर भारताच्या भविष्याची दिशा ठरवण्यातही महत्त्वाची भूमिका बजावली.
1. बँकांचे राष्ट्रीयीकरण (Nationalization of Banks)
14 प्रमुख बँकांचे राष्ट्रीयीकरण करण्याचा त्यांचा निर्णय महत्त्वाचा ठरला. या मोठ्या प्रमाणावर बँकांच्या राष्ट्रीयीकरणामुळे बँकिंग सुविधा गरीब आणि मध्यमवर्गापर्यंत पोहोचल्या. त्यांच्या या निर्णयामुळेच गरीब, शेतकरी आणि लहान व्यापारी यांच्यापर्यंत बँकिंग सुविधा उपलब्ध होऊ शकल्या. यापूर्वी बँका केवळ श्रीमंतांसाठी होत्या.
2. हरित क्रांती (Green Revolution)
इंदिरा गांधींचा हा निर्णय खूप खास होता. कृषी क्षेत्रात तांत्रिक सुधारणा आणि अन्न सुरक्षा सुनिश्चित करण्यासाठी हरित क्रांतीचा निर्णय घेण्यात आला होता. हरित क्रांती (Green Revolution) अंतर्गत सुधारित बियाणे, सिंचन आणि तंत्रज्ञान वापरले गेले, ज्यामुळे भारत अन्नधान्य उत्पादनात आत्मनिर्भर बनला.
3. बांगलादेश मुक्ती युद्धात निर्णायक भूमिका
1971 मध्ये बांगलादेशच्या मुक्तीसाठी पाकिस्तानविरुद्ध युद्ध सुरू असताना, इंदिरा गांधींच्या मजबूत निर्णयामुळे आंतरराष्ट्रीय स्तरावर भारताची ताकद आणि भूमिका मजबूत झाली. या काळात त्यांच्या राजकीय आणि लष्करी धोरणांचे खूप कौतुक झाले.
4. स्मायलिंग बुद्धाची यशस्वी चाचणी
हा अणुचाचणी इंदिरा गांधींच्या राजकीय साहसाचे आणि आत्मनिर्भर भारताच्या विचारांचे प्रतीक होता. 18 मे 1974 रोजी पोखरणमध्ये भारताने पहिली अणुचाचणी केली. या चाचणीमुळे भारत अमेरिका, रशिया, फ्रान्स आणि चीन नंतर यशस्वीपणे अणुचाचणी करणारा सहावा देश बनला.
5. सिक्किमचे भारतात विलीनीकरण
सिक्किमचे भारतात विलीनीकरण 16 मे 1975 रोजी झाले. ते भारताचे 22 वे राज्य बनले. हे इंदिरा गांधींच्या नेतृत्वाखाली यशस्वी होऊ शकले. त्यांच्या या निर्णयामुळे भारताची भौगोलिक अखंडता मजबूत झाली.