रात्रभर बाथरुममध्येच बसायचे अन्... नरगिसच्या आठवणीत उद्ध्वस्त झालेले राज कपूर

एका चित्रपटाच्या शूटिंगसाठी राज कपूर नरगिसच्या आईला भेटायला तिच्या घरी गेले होते. तेथेच त्यांनी नरगिसला पहिल्यांदा पाहिले. राज कपूर यांनी आपल्या आगामी चित्रपट आग मध्ये नरगिसला साइन केले. इथूनच त्यांच्या प्रेमकहाणीची सुरुवात झाली. राज कपूर आणि नरगिस ही जोडी 40 आणि 50 च्या दशकात प्रचंड गाजली. पण 60 च्या दशकात त्यांच्या लव्हस्टोरीचा द एन्ड झाला. राज कपूर विवाहित असूनही पहिल्याच नजरेत नरगिसच्या प्रेमात पडले होते. तिची ओळख आणि करिअर पुढे जावे यासाठीच त्यांनी तिला आग (1948) या चित्रपटात घेतले होते. हा चित्रपट फारसा चालला नाही, पण पुढील चित्रपट बरसात (1949) ने बॉक्स ऑफिसवर धुमाकूळ घातला. राज कपूर-नरगिस यांची जोडी सुपरहिट ठरली आणि त्याचबरोबर त्यांच्या प्रेमकहाणीचीही सुरुवात झाली. राज कपूर विवाहित आहेत हे माहीत असूनही नरगिसने त्यांच्यावर प्रेम केले आणि ते नाते निभावण्याचा पूर्ण प्रयत्न केला.

नरगिस आणि राज कपूर यांचे एकमेकांवर प्रचंड प्रेम करत होते. मधु जैन यांच्या ‘द कपूर्स’ या पुस्तकानुसार, राज कपूरच्या घरात नरगिसबद्दल कळताच मोठा गोंधळ झाला. मात्र राज कपूर यांनी आपल्या वडिलांना वचन दिले की ते पत्नी कृष्णा यांना कधीही सोडणार नाहीत, पण नरगिसवरील त्यांचे प्रेम खरे आहे. दुसरीकडे, नरगिसचा भाऊ अख्तर हुसेन यानेही या नात्याला विरोध केला, कारण राज कपूर विवाहित होते. तरीही नरगिस कोणाचेच ऐकायला तयार नव्हती. नरगिस आणि राज कपूर यांच्या लव्हस्टोरीची त्याकाळी खूप चर्चा झाली. काही काळानंतर ते दोघे लिव्ह-इन रिलेशनशिपमध्येही राहू लागले. ‘द कपूर्स’ नुसार, राज कपूर यांच्या पत्नी कृष्णा यांनी सांगितले होते की त्या रात्री-रात्री राजची वाट पाहायच्या, पण तो एक रात्र वगळून दुसऱ्या दिवशी घरी यायचा, तेही दारूच्या नशेत, आणि येताच झोपून जायचा.

सर्व गोष्टींपासून बेफिकीर राहून नरगिस आणि राज कपूर आपल्या नात्याला पूर्ण वेळ देऊ लागले. ते दोघे एकत्र चित्रपटही करत होते. 1948 साली राज कपूर यांनी आर.के. स्टुडिओची स्थापना केली. ज्याचा लोगो राज आणि नरगिस यांच्या 'आग' चित्रपटातील एका दृश्यावर आधारित होता. नरगिसही आर.के. स्टुडिओला आपलाच मानत होती आणि तिच्या कमाईचा काही भाग तेथे बनणाऱ्या चित्रपटांमध्ये गुंतवत होती. नरगिस आणि राज कपूर एकमेकांच्या प्रत्येक सुख-दुःखात साथ देत होते.

1950 मध्ये राज कपूर यांनी निर्णय घेतला की नरगिस आता फक्त आर.के. स्टुडिओच्या चित्रपटांमध्येच काम करतील. सुरुवातीला नरगिसने हा निर्णय आनंदाने स्वीकारला, पण नंतर तिला त्याचा पश्चात्ताप झाला. तरीही नरगिस–राज कपूर या जोडीचे अनेक गाजलेले चित्रपट आले. त्यामध्ये आवारा, बरसात, आग, आह, चोरी-चोरी, जान पहचान, अनहोनी, बेवफा, अंबर, प्यार की बातें, श्री 420 आणि या जोडीचा शेवटचा चित्रपट जागते रहो यांचा समावेश होता. राज कपूरच्या प्रेमात नरगिसने त्यांच्या प्रत्येक निर्णयाला मान दिला, मात्र फक्त आर.के. स्टुडिओसाठीच काम करण्याच्या निर्णयाचा तिला खूप पश्चात्ताप झाला. कामाच्या बाबतीत तिच्याकडे केवळ आर.के. स्टुडिओचा श्री 420 हाच चित्रपट उरला होता. 1954 मध्ये राज कपूर आणि नरगिस सोव्हिएत संघात एकत्र गेले होते. त्यांच्यासोबत दिलीप कुमार आणि देव आनंदसारखे कलाकारही होते. त्या दौऱ्यातच नरगिसला पहिल्यांदा जाणवले की तिच्याकडून काही चुका झाल्या आहेत.

सिमी ग्रेवाल यांना दिलेल्या एका मुलाखतीत नरगिसने सांगितले होते,“सोव्हिएत संघात जेव्हा माझे स्वागत राज कपूरसोबत अपेक्षेप्रमाणे झाले नाही, तेव्हा ती गोष्ट माझ्या मनाला खटकली.” प्रत्यक्षात नरगिसला राज कपूरसोबत एक स्थिर नाते हवे होते, पण राज कपूर तिला नेहमीच थांबायला सांगत होते. अशा आयुष्याला नरगिस कंटाळल्या होत्या. तिला स्वतःचे घर, पती आणि मूल हवे होते, जे राज कपूरसोबत शक्य नाही, असे तिला वाटू लागले. भारतामध्ये परतल्यानंतर नरगिस अधिकच गोंधळलेली आणि अस्वस्थ राहू लागली. कसेबसे तिने श्री 420 चे शूटिंग पूर्ण केले. पण त्यानंतर भावाला सांगून दुसऱ्या बॅनरखाली चित्रपट शोधण्यास सुरुवात केली. त्याच काळात तिला 'मदर इंडिया' हा चित्रपट मिळाला आणि तिने राज कपूरला न सांगता तो साइन केला. यामुळे राज कपूर फार नाराज झाले आणि दोघांमध्ये दुरावा वाढू लागला. 'मदर इंडिया'च्या शूटिंगदरम्यान झालेल्या एका अपघातात सुनील दत्त यांनी नरगिसचा जीव वाचवला आणि हळूहळू तिच्या हृदयात आपली जागा निर्माण केली.

सुनील दत्त यांनी नरगिसला पुढे लग्नासाठी विचारले आणि तिने ते स्वीकारले. सिमी ग्रेवाल यांना दिलेल्या मुलाखतीत नरगिसने सांगितले होते की तिला समाजात सन्मानाने जगायचे होते, जे राज कपूरसोबत तिला मिळत नव्हते. ती राज कपूरवर मनापासून प्रेम करत होती, पण त्या प्रेमात फक्त वेदना होत्या, म्हणून तिला पुढे जाणे भाग पडले. दुसरीकडे, राज कपूर नरगिसला कधीच विसरू शकले नाहीत. 1974 साली दिलेल्या अनेक मुलाखतींमध्ये त्यांनी नेहमी नरगिसचा उल्लेख केला आणि सांगितले की तिने थोडीशी इच्छा दाखवली असती तर सर्व काही ठीक होऊ शकले असते. 14 फेब्रुवारी 1957 रोजी मदर इंडिया प्रदर्शित झाला आणि या चित्रपटाने प्रचंड यश मिळवले. भारतातच नव्हे तर परदेशातही या चित्रपटाची मोठी चर्चा झाली. काही महिन्यांनंतर या चित्रपटाच्या संदर्भात बर्लिनमध्ये एक कार्यक्रम आयोजित करण्यात आला, ज्यासाठी नरगिस उपस्थित राहिल्या. राज कपूरला हे समजताच तेही तेथे गेले आणि नरगिसची भेट घेतली. नरगिसने त्यांना थांबायला सांगितले आणि दोघांनी एकत्र जेवण केले.

मधु जैन यांच्या ‘द कपूर्स’ या पुस्तकानुसार, राज कपूर यांनी सांगितले होते की ते दोघे एकत्र बसून जेवले, गप्पा मारल्या, पण त्या गप्पांमध्ये आधीसारखा एकमेकांबद्दलचं आपलेपणा, प्रेम नव्हतं. नरगिसने त्यांना स्पष्टपणे सांगितले होते की ती आता पुढे निघून गेली आहे आणि राज यांनीही आपले आयुष्य नीट जगावे. त्यानंतर दोघे एकत्र विमानतळापर्यंत गेले आणि मग राज मुंबईला परतले. तीच त्यांची शेवटची भेट ठरली. 11 मार्च 1958 रोजी नरगिसने सुनील दत्तसोबत लग्न केलं.‘द कपूर्स’ नुसार, राज कपूर यांच्या पत्नी कृष्णा यांनी सांगितले होते की नरगिसच्या लग्नाची बातमी कळताच राज बाथरूममधील टबमध्ये बसून रडायचे. सिगरेट ओढत बसायचे. राज कपूर नैराश्यात गेले होते आणि काही काळ त्यांनी चित्रपटांपासूनही ब्रेक घेतला. मात्र नंतर हळूहळू सर्व काही सुरळीत झाले.