'स्टारलिंक' समोर 5G, फायबर फेल; रॉकेट-स्पीड इंटरनेट फ्री मिळणार?; एका क्लिकवर तुमच्या सर्व प्रश्नांची उत्तरे

– स्टारलिंक ही अमेरिकन अब्जाधीश आणि स्पेसएक्सचे मालक एलॉन मस्क यांची सॅटेलाइट इंटरनेट सेवा आहे. याचा उद्देश जगभरातील दुर्गम आणि अतिदुर्गम भागांमध्येही हाय-स्पीड इंटरनेट कनेक्टिव्हिटी पोहोचवणे हा आहे. साधारणपणे जमिनीवर इंटरनेट देण्यासाठी फायबर ऑप्टिक्स किंवा मोबाइल टॉवरचे नेटवर्क तयार करावे लागते. पण स्टारलिंक पूर्णपणे वेगळ्या तंत्रज्ञानावर काम करते, ज्यात यांची गरजच नाही. हे पृथ्वीच्या खालच्या कक्षेत छोटे-छोटे सॅटेलाइट्सचे जाळे पसरवून इंटरनेट सेवा देते.

– स्टारलिंकचे हजारो उपग्रह पृथ्वीपासून सुमारे 500 ते 2000 किलोमीटर उंचीवर फिरतात. वापरकर्त्याच्या (यूझर) घरी किंवा कार्यालयात एक लहान डिश अँटेना आणि राउटर स्थापित केला जातो. ही डिश सॅटेलाइटवरून सिग्नल पकडते आणि राउटरद्वारे वापरकर्त्याला इंटरनेट मिळते. स्पेसएक्सने आतापर्यंत 6000+ उपग्रह प्रक्षेपित केले आहेत आणि 2027 पर्यंत 42000 उपग्रहांची योजना आहे.

– एलॉन मस्कच्या स्टारलिंक कंपनीने 2021 मध्ये भारतात प्री-ऑर्डर घेणे सुरू केले होते. पण सरकारच्या मंजुरीशिवाय. त्यावेळी दूरसंचार मंत्रालयाने (DoT) त्यांना नोटीस पाठवली. यानंतर कंपनीने भारतीय परवान्यासाठी अर्ज केला. आता 2025 मध्ये भारत सरकारने स्टारलिंकला सॅटेलाइट ब्रॉडबँड सेवा देण्याची मंजुरी दिली आहे.

– दुर्गम भागांमध्ये हाय-स्पीड इंटरनेट मिळेल. विशेषतः अशा ठिकाणी, जिथे मोबाइल टॉवर नाही किंवा फायबर लाईन नाही, तिथे आता सॅटेलाइट इंटरनेटमुळे वेगवान कनेक्टिव्हिटी मिळेल. जसे की लडाख, काश्मीरमधील दुर्गम गावे, अरुणाचल प्रदेश, अंदमान-निकोबार इत्यादी. आपत्कालीन स्थितीतही इंटरनेट उपलब्ध होईल. भूकंप, पूर किंवा युद्धासारख्या आपत्कालीन परिस्थितीत जेव्हा जमिनीवरील नेटवर्क निकामी होते. तेव्हाही सॅटेलाइट इंटरनेट काम करेल. यामुळे सैन्य, प्रशासन आणि मदतकार्यात मोठी मदत होईल. दुर्गम भागातील मुलांना ऑनलाइन शिक्षण आणि रुग्णांना डॉक्टरांशी व्हर्च्युअल कन्सल्टेशनची सुविधा मिळेल.

– नाही. स्टारलिंक एक व्यावसायिक सेवा आहे. ही इतर कोणत्याही इंटरनेट सेवा प्रदात्याप्रमाणे पेड सेवा असेल.

– अजूनपर्यंत कंपनीने भारतासाठी कोणतेही अधिकृत दरपत्रक (ऑफिशियल रेट कार्ड) जारी केले नाही. पण अमेरिका आणि युरोपमध्ये याचा मासिक खर्च अंदाजे 8000 ते 10,000 पर्यंत आहे. भारतात किंमत कमी होण्याची शक्यता आहे. भारत सरकारने सॅटेलाइट ब्रॉडबँडला ‘जनसेवा’ अंतर्गत प्रोत्साहन देण्याचा मानस व्यक्त केला आहे.

– होय, पण हे ठिकाण आणि प्लॅनवर अवलंबून असेल. स्टारलिंकची स्पीड 50 Mbps ते 250 Mbps पर्यंत असेल. ही स्पीड भारतातील फायबर आणि मोबाइल इंटरनेटपेक्षा अनेक पटींनी चांगली आहे. विशेषतः दुर्गम भागांमध्ये.

– नाही. हे थेट सॅटेलाइटवरून सिग्नल पकडते. फक्त एक डिश आणि वाय-फाय राउटर लागेल.

– होय. जिथे 4G/5G नेटवर्क नाही, तिथे हे वेगवान आणि स्थिर इंटरनेट देईल. आणि जिथे मोबाइल नेटवर्क आहे. तिथे हा एक पर्याय म्हणून काम करेल.

– होय. पण आधी यासाठी किट खरेदी करावी लागेल (डिश + राउटर). सध्या याची किंमत सुमारे 50,000 ते 60,000 पर्यंत आहे. भारतात किंमत कमी करण्याची चर्चा सुरू आहे.

– स्टारलिंक ही अमेरिकन कंपनी आहे. त्यामुळे डेटा प्रायव्हसीवर प्रश्न उपस्थित होत आहेत. भारत सरकारने याच्या डेटा लोकलायझेशन पॉलिसी अंतर्गत भारतीय सर्व्हरमध्ये डेटा ठेवण्याच्या अटीवर याला मंजुरी दिली आहे.

– तांत्रिकदृष्ट्या होय. स्टारलिंकची सॅटेलाइट इंटरनेट सेवा संपूर्ण भारतात उपलब्ध होऊ शकते. मग ती दिल्ली, मुंबई, बेंगळूरु, हैदराबाद, पुणे, कोलकातासारखी मोठी महानगरे असोत किंवा लडाखचे दुर्गम गाव असो. कारण याचे नेटवर्क सॅटेलाइटवरून येते आणि प्रत्येक ठिकाणी सारखा सिग्नल देते. शहरांमध्ये आधीच फायबर ऑप्टिक ब्रॉडबँड, मोबाइल इंटरनेट आणि पब्लिक वाय-फाय हॉटस्पॉटसारख्या सुविधा उपलब्ध आहेत. यांची स्पीड आणि सातत्य (कन्सिसटन्सी) शहरांमध्ये आधीच चांगले आहे आणि हे खूप स्वस्तही आहेत. यामुळे तिथे याची मागणी कदाचित मर्यादित राहील. खास वापरासाठी हे निश्चितपणे घेतले जाऊ शकते.