'या' ठिकाणी लागला होता जगातील पहिला ट्रॅफिक सिग्नल, पण त्याचा शेवट झाला होता दुर्दैवी, वाचा सविस्तर

जगातील पहिला ट्रॅफिक सिग्नल 9 डिसेंबर 1868 रोजी इंग्लंडमधील लंडन शहरात, सुमारे 150 वर्षांपूर्वी लागला होता. हा सिग्नल ब्रिटिशांनी बनवला होता. तो हाऊस ऑफ कॉमन्सच्या अगदी बाजूला असलेल्या ग्रेट जॉर्ज स्ट्रीट आणि ब्रिज स्ट्रीटच्या चौकात बसवण्यात आला होता. याचे डिझाइन जॉन पीक नाईट यांनी केले होते, जे एक रेल्वे सिग्नल इंजिनीअर होते आणि त्यांना रेल्वेतील सिग्नल प्रणालीचा बराच अनुभव होता. त्यांनी याच अनुभवाचा वापर रस्त्यांवरील वाढत्या वाहतुकीला नियंत्रित करण्यासाठी केला.

पण या क्रांतिकारी शोधाचे आयुष्य फार कमी आणि दुःखद होते. तो बसवल्यानंतर काही महिन्यांतच, जानेवारी 1869 मध्ये एक भयंकर अपघात झाला. सिग्नलमधील गॅस गळतीमुळे मोठा स्फोट झाला, ज्यामुळे आजूबाजूचा परिसर हादरला. या दुर्दैवी घटनेत सिग्नलजवळ ड्यूटीवर असलेला एक पोलीस कर्मचारी मृत्यूमुखी पडला. या दुर्घटनेनंतर, पहिला ट्रॅफिक सिग्नल त्वरित काढण्यात आला. हा अपघात इतका भयंकर होता की यानंतर अनेक वर्षे शहरांमधील वाहतूक नियंत्रणाच्या विकासाला खीळ बसली आणि रस्त्यांवर असा सिग्नल पुन्हा बसवण्याचे धाडस कोणी केले नाही. या घटनेवरून हे दिसून येते की सुरुवातीच्या काळात नवीन तंत्रज्ञान किती धोकादायक असू शकते, विशेषतः जेव्हा सुरक्षा मानके पूर्णपणे विकसित झाली नव्हती.

गॅस-लॅम्प सिग्नल्स अयशस्वी झाल्यानंतर, सुरक्षित आणि प्रभावी वाहतूक नियंत्रणाची गरज कायम राहिली. सुमारे 50 वर्षांनंतर, म्हणजेच अर्धशतकानंतर, 5 ऑगस्ट 1914 रोजी अमेरिकेतील क्लीव्हलँड शहरात जगातील पहिला इलेक्ट्रिक ट्रॅफिक सिग्नल बसवण्यात आला. या सिग्नलमध्ये लाल आणि हिरव्या लाईट्सचा वापर केला गेला होता आणि तो वाहतूक पोलिसाद्वारे नियंत्रित केला जात होता. हळूहळू हे इलेक्ट्रिक सिग्नल जगभर पसरू लागले, ज्यामुळे रस्त्यांवरील सुरक्षा आणि व्यवस्था मोठ्या प्रमाणात सुधारली. भारतात पहिला ट्रॅफिक सिग्नल 1950 च्या दशकात कोलकाता (तत्कालीन कलकत्ता) येथे बसवण्यात आला, ज्याने देशातील आधुनिक वाहतूक व्यवस्थापनाची सुरुवात झाली. आज आपण जे ऑटोमॅटिक ट्रॅफिक सिग्नल पाहतो ते या दीर्घ विकासाचा परिणाम आहेत.