सिमेंट नव्हे, चुना होता तेव्हाचा आधार! रायगडाजवळ सापडला भव्य चुन्याचा घाणा, दुर्गसंवर्धकांच्या प्रयत्नांना यश!

महाडमधील 'रॉयल रायगडकर प्रतिष्ठान' ही संस्था रायगड तालुक्यातील ऐतिहासिक वारसा जपण्यासाठी ओळखली जाते. या प्रतिष्ठानच्या कार्यकर्त्यांनी यापूर्वी दासगाव येथील दौलतगड किल्ला आणि परिसरातील ऐतिहासिक बाराव (पायऱ्यांची विहीर) स्वच्छ करून संवर्धनाचे मोठे काम केले आहे. याच कार्याचा एक भाग म्हणून त्यांनी रायगडवाडी येथे स्वच्छता मोहीम हाती घेतली होती. वाडीतील कचरा आणि झाडीझुडपे साफ करत असतानाच त्यांना जमिनीत गाडलेल्या अवस्थेत हा भव्य चुन्याचा घाणा दिसला.

पूर्वीच्या काळी किल्ले, तटबंदी किंवा इतर मोठी बांधकामे करण्यासाठी सिमेंटऐवजी चुना वापरला जात असे. हा चुना तयार करण्याची प्रक्रिया अत्यंत वैशिष्ट्यपूर्ण होती. चुन्याच्या घाण्यामध्ये चुनखडी, गूळ, बेलफळाचा गर आणि भाताचे तूस यांसारखे पदार्थ एकत्र करून ते दगडी चाकाखाली बारीक केले जात. हे चाक फिरवण्यासाठी बैलांचा वापर होई. या मिश्रणामुळे तयार होणारा चुना अतिशय मजबूत आणि टिकाऊ बनत असे, जो बांधकामासाठी वापरला जाई. किल्ले रायगडावर नाणे दरवाजाच्या मार्गावर आजही असाच एक घाणा पाहायला मिळतो.

रायगडवाडीत सापडलेल्या या घाण्याचा व्यास तब्बल 10 फूट असून तो आकाराने खूप मोठा आहे. इतिहास अभ्यासकांच्या मते, "आतापर्यंत रोहिडा, विसापूर आणि वसंतगड यांसारख्या किल्ल्यांवर शिवकालीन चुन्याचे घाणे सापडले आहेत. रायगडवाडीत सापडलेला हा घाणा येथील गढी आणि इतर वास्तूंच्या बांधकामासाठी वापरला गेला असावा." या शोधामुळे रायगड परिसरातील तत्कालीन बांधकाम शैली आणि साधनसामग्रीवर अधिक प्रकाश पडण्यास मदत होणार आहे. रॉयल रायगडकर प्रतिष्ठानच्या या कार्यामुळे हा ऐतिहासिक ठेवा आता जगासमोर आला आहे.