साप चावल्यानंतर त्वरित करा 'हा' उपाय, 99% प्राण वाचण्याची असते शक्यता; पावसाळ्यात खासकरून...

पावसाळ्याची पहिली सर शेतात हिरवळ घेऊन येते आणि शेतकरी आपल्या पिकांची निगा राखायला लागतात. पण याच काळात शेतांच्या आसपास आणखी एक धोका दडलेला असतो – तो म्हणजे साप. जून आणि जुलै महिन्यात, विशेषतः पावसानंतर जेव्हा सापांच्या बिळांमध्ये पाणी भरते, तेव्हा ते बाहेर येतात. अशा परिस्थितीत शेतात काम करणाऱ्या लोकांनी विशेष काळजी घेणे गरजेचे आहे.

बहुतेक साप बिळांमध्ये लपून राहतात, परंतु पावसाळ्यात ते झुडपांमध्ये, शेतांच्या बांधावर आणि वस्तीच्या ठिकाणी येतात. ते अन्नाच्या शोधात असतात आणि नकळतपणे कोणाच्या तरी संपर्कात येऊ शकतात. जर कोणाला सर्पदंश झाला, तर अशावेळी सापाने विष सोडले आहे की नाही हे जाणून घेणे महत्त्वाचे आहे.

अनेकदा गावांमध्ये लोक सर्पदंशासाठी भोंदू डॉक्टरांकडे किंवा आरएमपी डॉक्टरांकडे जातात, जे जीवघेणे ठरू शकते. तज्ज्ञांचे म्हणणे आहे की, वेळ न घालवता रुग्णाला थेट सरकारी रुग्णालयात घेऊन जावे. तिथे आवश्यक अँटी-व्हेनम (विषविरोधी) औषधे उपलब्ध असतात आणि संपूर्ण उपचारांची सोय असते.

सर्पदंश झाल्यानंतर छातीत घट्टपणा जाणवणे, शरीरात बधिरता येणे, बोलण्यात अडचण येणे किंवा झोप लागणे ही धोक्याची चिन्हे आहेत. वेळेवर उपचार न मिळाल्यास मृत्यूचा धोका असतो. नाग (कोब्रा) यासारखे काही साप चावल्यानंतर कधीकधी कोणतीही खूण सोडत नाहीत, पण त्यांचे विष रक्तात मिसळून वेगाने पसरते. त्यामुळे, प्रत्येक परिस्थितीत रुग्णाला त्वरित रुग्णालयात घेऊन जावे.

जेरिपुटू किंवा सिरू कोब्रा सारखे काही साप विषारी नसतात, परंतु त्यांच्या चावलेल्या ठिकाणी सूज येऊ शकते. स्नायू दुखणे आणि सूज अनेक आठवड्यांपर्यंत राहू शकते. त्यामुळे, साप विषारी नसला तरी, जखमी व्यक्तीला उपचारांसाठी रुग्णालयात नेणे आवश्यक आहे.

संगारेड्डी जिल्ह्यातील प्राथमिक आरोग्य केंद्रे आणि शहरी आरोग्य केंद्रांमध्ये सर्पदंशावरील औषधे उपलब्ध आहेत. डॉ. श्रीनिवास यांच्या मते, प्रथमोपचारानंतर, गरज वाटल्यास रुग्णाला जिल्हा रुग्णालयात पाठवले जाते, जिथे जीव वाचवण्यासाठी आवश्यक उपाययोजनाही उपलब्ध आहेत. जर रुग्णाला वेळेवर उपचार मिळाले, तर 99 टक्के प्रकरणांमध्ये जीव वाचवता येतो.

डॉक्टरांचा सल्ला आहे की, शेतकऱ्यांनी शेतात काम करण्यापूर्वी रबराचे बूट घालावेत आणि आपले हात कापडाने झाकावेत. जर साप चावला, तर चावलेल्या जागेवर लगेच कापडाने घट्ट पट्टी बांधावी जेणेकरून विष शरीरात पसरणार नाही. त्यानंतर त्वरित जवळच्या आरोग्य केंद्रात पोहोचावे.