फुलं, रोमान्स आणि परंपरा: लग्नाच्या पहिल्या रात्री अंथरूण फुलांनी का सजवतात?

लग्नाचे नाव ऐकताच आपल्याला नटलेली नवरी, रंगीबेरंगी लेहेंगा, सजलेला मंडप आणि आनंदाचे वातावरण दिसू लागते. पण लग्नातील सर्वात खास रात्र म्हणजे सुहागरात, जेव्हा नवदाम्पत्य पहिल्यांदा एकमेकांसोबत वेळ घालवते. ही रात्र जादुई बनवण्यासाठी, फुलांनी अंथरूण सजवले जाते, ज्यात गुलाब, जाई, मोगरा यांच्या पाकळ्या असतात.

सुहागरात्र फुलांची सजावट ही केवळ एक सजावट नसून, हिंदू विवाह परंपरेचा एक विशेष विधी आहे. हे प्रेम, रोमान्स आणि नवीन आयुष्याच्या शुभ सुरुवातीचे प्रतीक आहे. गुलाबाच्या पाकळ्या प्रेम दर्शवतात, जाई शुद्धता आणि मोगरा आनंद दर्शवतात. यामुळे स्वर्गासारखी अनुभूती येते. पण प्रश्न हा आहे की, अंथरूण फुलांनी सजवण्याची प्रथा कुठून आली? ती कधी सुरू झाली आणि त्यामागे काय कारण आहे? आज आपण याबद्दल जाणून घेऊया...

जर आपण इतिहासात डोकावले तर आपल्याला कळते की, ही प्रथा आजची नसून, शतकानुशतके जुनी आहे. वेद आणि पुराणांमध्ये फुलांना शुद्धता, सौंदर्य आणि प्रेमाचे प्रतीक मानले गेले आहे. ऋग्वेदात (इ.स.पू. 1500-1200), देवांना फुले अर्पण करण्याचा आणि शुभ कार्यांमध्ये त्यांचा वापर करण्याचा उल्लेख आहे.

प्राचीन भारतात, राजे आणि सम्राट त्यांच्या राण्यांसोबतच्या विशेष क्षणांमध्ये राजवाडा फुलांनी सजवत असत. लग्न यांसारख्या शुभ प्रसंगांमध्ये फुलांचा वापर आणखी वाढला. काही इतिहासकारांचे मत आहे की, विवाह विधींमध्ये अंथरूण फुलांनी सजवण्याची प्रथा गुप्त काळात (इ.स. 300-550) सुरू झाली.

त्यावेळी लोक देवाची पूजा करण्यासाठी आणि प्रेम व्यक्त करण्यासाठी फुलांचा वापर करत होते. डॉ. रमेशचंद्र शर्मा त्यांच्या 'इंडियन मॅरेज कस्टम्स' (2018) या पुस्तकात लिहितात की, प्राचीन भारतात, वधू आणि वराचे कक्ष लग्नाच्या रात्री फुलांनी सजवण्याची प्रथा वैदिक काळापासून सुरू झाली. फुले शुभ आणि सकारात्मकतेचे प्रतीक मानली जात होती. फुलांच्या सुगंधाने वातावरण आल्हाददायक होते आणि दाम्पत्यामधील ताण कमी होतो असे म्हटले जाते.

कामसूत्रामध्येही फुलांचा उल्लेख आहे, जिथे वैवाहिक जीवन आनंदी बनवण्यासाठी रोमँटिक वातावरण तयार करण्याचे सांगितले आहे. फुलांचे अंथरूण त्याचाच एक भाग आहे. ही परंपरा मुघल काळातही खूप रुजली. राजा आपल्या अंतःपुराला गुलाब आणि जाईने सजवत असे आणि लग्नाच्या रात्री फुलांची विशेष व्यवस्था केली जात असे. हळूहळू ही प्रथा सामान्य लोकांपर्यंत पोहोचली आणि आज प्रत्येक लग्नात फुलांचे अंथरूण दिसते.

पण फुलांचे अंथरूण सजवण्याचे कारण केवळ रोमान्स नाही. त्यामागे अनेक गहन अर्थ दडलेले आहेत. पहिले, फुलांचा सुगंध मन शांत करतो. यामुळे लग्नाच्या ताण आणि थकव्यानंतर दाम्पत्याला आराम मिळतो. दुसरे, हिंदू मान्यतेनुसार, फुले शुभता आणि सकारात्मकता आणतात.

तिसरे, ही परंपरा नवीन आयुष्याची सुरुवात खास बनवते, जशी फुले उमलून एका नवीन सकाळचे स्वागत करतात. आजही ही प्रथा तशीच आहे. तथापि, आता लग्नांमध्ये फुलांच्या अंथरुणाला आधुनिक स्पर्श मिळाला आहे, ज्यात एलईडी दिवे, डिझायनर पाकळ्या आणि थीम आधारित सजावट यांचा समावेश आहे.