Snake : जगातील सर्वात विषारी साप कोणता? वैज्ञानिकांनी बनवलेल्या लिस्टमध्ये धक्कादायक नावं

प्राण्यांना लोक धोकादायक शिकारी मानतात. कारण तो एका दंशमध्ये एखाद्याचे प्राण घेऊ शकतो. त्यामुळे साप ऐकलं की लोक लांबच पळतात. पण प्राणीशास्त्रज्ञांचं म्हणणं काही वेगळंच आहे ते म्हणतात, साप जितके भयानक मानले जातात, तितके ते नसतात. उलट, ते काही प्रमाणात निष्पाप आणि निरुपद्रवी जीव आहेत. (प्रतिकात्मक फोटो)

लोक सापांना घाबरतात, त्यामुळे त्यांच्याबद्दल अनेक भयानक कथा प्रचलित आहेत. एवढेच नाही, तर जेव्हा कोणताही मित्र आपल्याला धोका देतो, तेव्हा आपण त्याला 'साप' (विश्वासघातकी) म्हणतो. यातूनच आपल्या समाजात सापांबद्दल अनेक नकारात्मक समजुती रूढ झाल्या आहेत. परंतु, जगात सापांच्या सुमारे 3,500 प्रजाती आहेत. ही संख्या मोठी असली तरी, त्यापैकी विषारी सापांची संख्या खूपच कमी आहे. चला, जगातील काही सर्वात विषारी सापांबद्दल जाणून घेऊया, ज्यांना 'जगातील किलर' देखील म्हटले जाते. (प्रतिकात्मक फोटो)

१. इनलँड तायपन (Inland Taipan): जमिनीवरील सर्वात विषारीरेगिस्तानच्या मध्यभागी (क्वीन्सलँड-दक्षिण ऑस्ट्रेलियाच्या चॅनल कंट्री) राहणारा हा एकांतप्रिय साप, "भयंकर साप" या नावानेही ओळखला जातो. या सापाचे LD50 (विषाची पातळी) फक्त 0.025 \text{ मिलीग्राम/किलो} इतके कमी आहे, ज्यामुळे हा आतापर्यंत जमिनीवर आढळणारा सर्वात विषारी साप आहे. सरासरी 1.8 मीटर लांबीचा हा साप तपकिरी-पिवळ्या रंगाचा असतो. थंडीच्या दिवसांत शरीराचे तापमान टिकवून ठेवण्यासाठी तो रंग अधिक गडद करतो. हा रात्री सक्रिय असतो आणि उंदरांना खातो. महत्त्वाचे म्हणजे, हा साप माणसांना पाहताच लगेच पळून जातो, पण जर त्याला जग काही धोका जाणवला तर तो चावू शकतो. (प्रतिकात्मक फोटो)

२. ईस्टर्न ब्राऊन स्नेक (Eastern Brown Snake): ऑस्ट्रेलियातील सर्वाधिक मृत्यूचे कारणहा साप ऑस्ट्रेलियाच्या शेतीत, उपनगरांमध्ये आणि अगदी घरांच्या मागच्या अंगणातही सहज आढळतो. याचे विष पातळी 0.05 \text{ मिलीग्राम/किलो} असली तरी, याने केलेला दंश अत्यंत धोकादायक असतो. हा साप दिवसा सक्रिय असतो आणि त्याच्या एका दंशामुळे न्यूरोटॉक्सिन-सॅप्रो-कॉम्प्लेक्स थ्रोम्बिनसारखी रक्ताची गाठ तयार होते आणि अर्ध्या तासाच्या आत मृत्यू होण्याची शक्यता असते. त्यामुळे, हा साप दरवर्षी ऑस्ट्रेलियात सर्वाधिक मानवी मृत्यूसाठी जबाबदार आहे. याचा आहार मुख्यत्वे उंदीर आणि लहान पक्षी असतो. (प्रतिकात्मक फोटो)

३. कोस्टल तायपन (Coastal Taipan): तीव्र स्नायू अर्धांगवायूचा धोकाहा साप उष्ण किनारपट्टीवरील क्वीन्सलँड, उत्तरी न्यू साउथ वेल्स आणि पापुआ न्यू गिनीमध्ये आढळतो. 2.5 मीटरपर्यंत लांब असलेल्या या सापाचे डोके लांब असते. हा एकाच झेपेत 120 मिलीग्रामपेक्षा जास्त विष इंजेक्ट करू शकतो. हे विष न्यूरोटॉक्सिन आणि प्रोकोएग्युलंट्सचे मिश्रण असते. यामुळे होणारा तीव्र मज्जासंस्थेचा अर्धांगवायू (Paralysis) मृत्यूचे मुख्य कारण बनू शकतो. (प्रतिकात्मक फोटो)

४. डुबॉईस समुद्री साप (Dubois' Sea Snake): समुद्रातील सर्वात विषारीहा साप कोरल समुद्र, न्यू कॅलेडोनिया आणि ऑस्ट्रेलियन ग्रेट बॅरियर रीफमध्ये 40 मीटर खोलीपर्यंत आढळतो. याचे LD50 फक्त 0.044 \text{ मिलीग्राम/किलो} इतके आहे, ज्यामुळे हा आतापर्यंतचा सर्वात विषारी समुद्री साप ठरतो. हा प्रामुख्याने लहान मासे आणि कोळंबी (झिंगा) खातो. दिवसा तो बिळांमध्ये लपून राहतो. पकडल्यावर तो रागवतो आणि ज्यामुळे चावण्याचा धोका वाढतो. (प्रतिकात्मक फोटो)

५. बेलचर्स सी स्नेक (Belcher's Sea Snake): शांत पण अत्यंत विषारीहा साप दिसताना एखाद्या कपड्याच्या खेळण्यासारखा वाटू शकतो, पण प्रत्यक्षात हा जगातील सर्वात विषारी सापांपैकी एक आहे. हा इंडो-पॅसिफिक प्रवाळ खडकांमध्ये (80 मीटर खोलीवर) राहत असल्याने याच्या चावण्यामुळे होणारे मृत्यू खूप कमी आहेत. हा सडपातळ आणि 1 मीटर लांब असतो आणि त्याच्या शरीरावर पिवळे-पांढरे ठिपके असतात. समुद्रात, हा डुबॉईस सी स्नेकनंतर दुसरा सर्वात विषारी साप आहे, पण सामान्यपणे तो शांत असतो. केवळ जाळ्यात अडकल्यावरच तो चावतो. (प्रतिकात्मक फोटो)

६. किंग कोब्रा (King Cobra): सर्वात लांब विषारी सापदक्षिण पूर्व आशियामध्ये आढळणारा हा साप 3.7 मीटरपर्यंत लांब असतो, ज्यामुळे हा जगातील सर्वात लांब विषारी साप ठरतो. हा एका वेळेस 400-600 मिलीग्रामपर्यंत विष टोचू शकतो. न्यूरोटॉक्सिनव्यतिरिक्त, याच्यात दुर्मिळ कार्डिओटॉक्सिन असते, जे हृदयाची धडधड बिघडवते. याची सर्वात महत्त्वाची ओळख म्हणजे, हा एकमेव साप आहे जो स्वतःचे घरटे बनवतो आणि आपल्या अंड्यांचे रक्षण करतो. हा इतर सापांना खाऊन जगतो. याला आपल्या देशात राजा गोखरा आणि पद्म गोखरा असेही म्हणतात. इतर नागांसारखा याच्या फणावर चष्म्याच्या आकाराची रिंग नसते. हा जमिनीपासून उभा राहू शकतो आणि 1.5 मीटर अंतरावरून दंश करू शकतो. (प्रतिकात्मक फोटो)