सप्टेंबर महिना हा अमेरिकन शेतकऱ्यांसाठी सर्वात महत्वाचा असतो. हा तो काळ आहे जेव्हा सोयाबीनचा पीक निर्यात हंगाम सुरू होतो आणि शेतकऱ्यांच्या उत्पन्नाचा मोठा भाग निश्चित केला जातो. परंतु यावर्षी परिस्थिती काहीशी वेगळी आहे. अमेरिकेचा सर्वात मोठा सोयाबीन खरेदीदार असलेला चीन यावेळी नवीन पीक वर्षासाठी कोणतेही ऑर्डर देत नाही. यामुळे अमेरिकन शेतकऱ्यांना अब्जावधी डॉलर्सचे संभाव्य नुकसान सहन करावे लागू शकते. त्याच वेळी, ब्राझील आणि अर्जेंटिना सारखे दक्षिण अमेरिकन देश चीनच्या सोयाबीन बाजारपेठेत आपली पकड वेगाने मजबूत करत आहेत.
advertisement
चीनने दक्षिण अमेरिकन सोयाबीनला दिले प्रधान्य
चीनने ऑक्टोबर महिन्यासाठी सुमारे ७.४ दशलक्ष मेट्रिक टन सोयाबीन खरेदी केले आहे, त्यापैकी बहुतेक दक्षिण अमेरिकन सोयाबीन आहे. नोव्हेंबरसाठी देखील सुमारे १ दशलक्ष टन बुकिंग झाले आहे. गेल्या वर्षी या वेळेपर्यंत चीनने १२-१३ दशलक्ष टन अमेरिकन सोयाबीन बुक केले होते. तज्ज्ञांच्या मते, या बदलामागील मुख्य कारण म्हणजे अमेरिकेवर लादलेला २३ टक्के कर आणि प्रलंबित व्यापार करार.
चीनने केलेली ही खरेदी अमेरिकेसाठी चिंतेचा विषय बनली आहे कारण अमेरिकन सोयाबीन, ब्राझीलपेक्षा स्वस्त असूनही, आयातदारांसाठी महाग होत आहे. त्याचा परिणाम अमेरिकन शेतकऱ्यांच्या उत्पन्नावर आणि सोयाबीन निर्यातीवर स्पष्टपणे दिसून येत आहे.
संभाव्य नुकसान आणि अमेरिकेची प्रतिक्रिया
तज्ञांचा अंदाज आहे की जर चीन नोव्हेंबरच्या मध्यापर्यंत अमेरिकन सोयाबीनपासून दूर राहिला तर अमेरिकेला १४-१६ दशलक्ष टनांपर्यंतची संभाव्य विक्री गमवावी लागू शकते. अमेरिकेच्या कृषी विभागाने (USDA) असेही सूचित केले आहे की २०२५-२६ साठी सोयाबीन निर्यात अंदाज कमी होऊ शकतो.
दरम्यान, ब्राझीलमधून महागड्या सोयाबीनमुळे चीनच्या तेल उद्योगालाही तोटा सहन करावा लागत आहे. रिझाओ आणि इतर प्रमुख प्रक्रिया केंद्रांमधील क्रश मार्जिन अलीकडेच नकारात्मक झाले आहेत, ज्यामुळे तेलाच्या किमती आणि प्रक्रिया खर्चावर परिणाम होत आहे.
भारतावर काय परिणाम होईल?
सध्या, भारतातील अमेरिकन सोयाबीन संकटाचा कोणताही मोठा परिणाम झालेला नाही. सध्या भारतीय शेतकऱ्यांसाठी आणि तेल प्रक्रिया उद्योगासाठी परिस्थिती स्थिर आहे. तथापि, जर भविष्यात अमेरिका आणि चीनमध्ये व्यापार करार झाला आणि अमेरिकन सोयाबीन पुन्हा चीनमध्ये प्रवेश करत असेल, तर भारत आणि इतर देशांना सोयाबीन आणि सोया तेलाच्या किमतींमध्ये स्पर्धेचा सामना करावा लागू शकतो.
तज्ज्ञांच्या मते, ही परिस्थिती भारतीय बाजारपेठेला संधी आणि आव्हाने दोन्ही देऊ शकते. अमेरिकन सोयाबीन बाजारपेठेतील अनिश्चिततेमुळे भारत आणि इतर देशांमधील उत्पादनांची मागणी वाढू शकते. त्याच वेळी, आव्हान असे आहे की जागतिक बाजारपेठेतील किमतीतील चढउतारांमुळे देशांतर्गत उद्योग आणि ग्राहकांना त्रास होऊ शकतो.