सांगलीच्या तोडकरांनी केली कमाल! पारंपरिक शेतीतला देशी फॉर्म्युला ठरला वरदान, आता करताय लाखोंत कमाई

मुंबई : शेतीत मेहनत असूनही अपेक्षित उत्पादन मिळत नाही, खर्च वाढतो आणि नफा कमी होतो. अशा परिस्थितीत अनेक शेतकरी निराश होतात. पण काही जण संकटालाच संधी मानून नवे प्रयोग करतात आणि इतरांसाठी आदर्श ठरतात. सांगली येथील शेतकरी विनोद तोडकर यांची कहाणीही अशीच प्रेरणादायी आहे. रासायनिक शेतीमुळे तोट्यात गेलेली हळदीची लागवड त्यांनी सेंद्रिय पद्धतीने पुन्हा यशाच्या मार्गावर आणली आणि आज लाखोंची उलाढाल साध्य केली आहे.

advertisement

पारंपरिक शेतीला दिला फाटा

विनोद तोडकर हे सांगली जिल्ह्यातील रहिवासी आहेत. त्यांनी तब्बल वीस वर्षे पारंपरिक पद्धतीने हळदीची शेती केली. मात्र कालांतराने हवामान बदल, जमिनीची घटती सुपीकता, मुळांवरील बुरशीचे वाढते आजार आणि रासायनिक खतांच्या वाढत्या किमती यामुळे हळद शेती तोट्यात जाऊ लागली. एनपीकेसारख्या खतांवर होणारा खर्च वाढत होता, पण उत्पादन मात्र घटत होते. या परिस्थितीत हार मानण्याऐवजी विनोद यांनी पर्याय शोधण्याचा निर्णय घेतला.

सखोल अभ्यास आणि इतर शेतकऱ्यांशी संवाद साधल्यानंतर त्यांनी सेंद्रिय शेती स्वीकारली. रासायनिक खतांना पूर्णपणे बाजूला ठेवून त्यांनी नैसर्गिक पद्धतीने जमिनीची सुपीकता वाढवण्यावर भर दिला. शेणखत, कंपोस्ट, जीवामृत, गांडूळखत आणि जैविक कीटकनियंत्रण यांचा वापर सुरू केला. सुरुवातीला थोडी भीती होती, पण पहिल्याच हंगामात त्याचे सकारात्मक परिणाम दिसू लागले.

लाखोंचा नफा

पूर्वी रासायनिक शेतीतून त्यांना प्रति एकर साधारण 20 ते 25 क्विंटल हळद मिळत होती. सेंद्रिय पद्धत स्वीकारल्यानंतर हे उत्पादन थेट 40 ते 45 क्विंटलपर्यंत वाढले. एका हंगामात तर त्यांनी 52 क्विंटल हळदीचे विक्रमी उत्पादन घेतले. गेल्या हंगामात 1.5 एकर क्षेत्रातून त्यांनी सुमारे ३ टन सेंद्रिय हळद पावडर तयार करून ती 650 रुपये प्रति किलो दराने विकली. यामुळे सुमारे 21 लाख रुपयांची उलाढाल झाली. सर्व खर्च वजा जाता जवळपास 10 लाख रुपयांचा निव्वळ नफा त्यांच्या हातात राहिला.

विनोद यांच्या यशामागे त्यांचे स्वतःचे प्रयोग आणि नवोपक्रम महत्त्वाचे ठरले. ते शेतकऱ्यांना तयार जैवखत खरेदी करण्याऐवजी ते स्वतः शेतात तयार करण्याचा सल्ला देतात. दूध दही करण्यासारखी सोपी प्रक्रिया वापरून एनपीके अ‍ॅझोटोबॅक्टरसारखे जैवखत तयार करता येते, असे ते सांगतात. यामुळे खर्च कमी होतो आणि बाजारावरचे अवलंबित्व घटते. हळदीच्या नऊ महिन्यांच्या कालावधीत हे द्रावण 10 ते 12 वेळा वापरले जाते.

माती व्यवस्थापनासाठी विनोद कुक्कुटपालन खत, जीवामृत आणि गांडूळखताचा वापर करतात. कड्या-खत पद्धतीने हळदीची लागवड केल्यामुळे पाण्याचे योग्य नियोजन होते आणि कंद कुजण्याचा धोका कमी होतो. ठिबक सिंचनामुळे पाणी आणि अन्नद्रव्ये थेट मुळांपर्यंत पोहोचतात. हळद दीर्घकालीन पीक असल्याने ते धणे आंतरपीक घेतात, ज्यामुळे हळद तयार होण्यापूर्वीच अतिरिक्त उत्पन्न मिळते.

आज विनोद तोडकर तोडकर अ‍ॅग्रो फार्म्स च्या माध्यमातून स्वतःची सेंद्रिय हळद आणि धणे थेट ग्राहकांपर्यंत पोहोचवत आहेत. सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे, ते आपले यशाचे अनुभव इतर शेतकऱ्यांसोबत खुलेपणाने शेअर करत आहेत. त्यांची ही वाटचाल हेच सिद्ध करते की योग्य दिशा, चिकाटी आणि सेंद्रिय शेतीवरचा विश्वास असेल, तर शेती नक्कीच फायदेशीर ठरू शकते.