रात्री अचानक जाग येतेय? या गंभीर आजारांचे असू शकतात संकेत; त्वरित करा 'हे' उपाय, शांत लागेल झोप

चुकीच्या जीवनशैलीमुळे आज अनेकांना विविध प्रकारचे आजार जडत आहेत. त्यात सर्वात सामान्य आणि गंभीर त्रास म्हणजे 'झोप न येणे'. याला इंग्रजीत ‘इन्सोम्निया’ म्हणतात. विशेषत: रात्री उशिरापर्यंत स्मार्टफोन वापरणं हे झोपेच्या त्रासाचं एक मोठं कारण ठरतं. पण याचबरोबर, रात्री झोपेतून अचानक उठून जाणं हीसुद्धा एक गंभीर बाब मानली जाते. यामागे अनेक आरोग्याच्या समस्या दडलेल्या असू शकतात.

मानसोपचारतज्ज्ञ डॉ. अमित अग्रवाल यांचं म्हणणं आहे की, रात्री झोपेतून अचानक उठून जाणं ही अनेक आजारांची शक्यता दर्शवतं. जर एखाद्या व्यक्तीला वारंवार रात्री झोपेतून अचानक जाग येत असेल, तर डॉक्टरांचा सल्ला घेणं आवश्यक ठरतं.

डॉ. अग्रवाल सांगतात की, रात्री झोपेतून अचानक उठण्याची कारणं वेगवेगळी असू शकतात. काही वेळा यामागे यकृताचे (लिव्हरचे) आजार असू शकतात. म्हणजेच, जर तुम्ही गाढ झोपेत असताना मधेच जागे होत असाल, तर तुमचं लिव्हर नीट काम करत नसेल अशी शक्यता असते.

काही वेळा हे मानसिक तणावाचं लक्षण असतं. म्हणजे, तुम्ही दिवसभरात काही बोललेलं किंवा केल्याबद्दल मनात खंत किंवा राग धरून ठेवलेला असेल, तरही रात्री झोपेतून जाग येऊ शकते.

डॉ. अग्रवाल यांचं असंही म्हणणं आहे की, झोप लागल्यानंतर 2-3 तासांत जर एखादी व्यक्ती उठत असेल, तर ती फुफ्फुसांच्या त्रासामुळे असू शकते. विशेषतः दम्याचे (अस्थमा) रुग्ण किंवा ज्यांना श्वास घेण्यास अडचण होते, त्यांना असं अनुभव येऊ शकतो.

अशा वेळी, म्हणजे रात्री अचानक जाग आल्यावर थोडा वेळ खोल श्वास घ्यावा. त्यानंतर थोडंसं पाणी प्यावं आणि पुन्हा झोपण्याचा प्रयत्न करावा. डिप्रेशन, मानसिक तणाव किंवा अति उत्साहामुळेही अशी झोपमोड होऊ शकते. त्यामुळे या परिस्थितीत शारीरिक हालचाल वाढवणं गरजेचं आहे.

दररोज किमान 20 मिनिटं चालणं किंवा व्यायाम करणं फायदेशीर ठरतं. जर रात्री उठल्यावर झोप काही येत नसेल, तर एखादी पुस्तक वाचावी, थोडा वेळ घरात फिरावं किंवा हलकंसं आवडतं संगीत ऐकावं. कधी कधी चिंता किंवा बेचैनीमुळे देखील अचानक जाग येते. अशा वेळी स्वतःला शांत ठेवण्यासाठी थोडा वेळ शांतपणे बसावं आणि मनाला समजवावं.

थोडक्यात सांगायचं झालं, तर रात्री झोपेतून वारंवार उठणं ही लक्षणं दुर्लक्ष करू नयेत. ही शरीरात सुरू असलेल्या गंभीर समस्येची सुरुवात असू शकते. त्यामुळे योग्य ती काळजी घ्या आणि वेळेवर तज्ज्ञांचा सल्ला घ्या.