रावणाची लंका जर सोन्याची होती, तर हनुमानानं लंकेला आग कशी लावली? रामायणातील ही गोष्ट क्वचितच कोणाला माहित असेल

भारतीय संस्कृतीत रामायण (Ramayana) आणि महाभारत या महाकाव्यांना अनन्यसाधारण महत्त्व आहे. या कथा केवळ मनोरंजक नाहीत, तर त्या जीवनमूल्ये आणि धर्माचे सार शिकवतात. रामायणातील प्रत्येक प्रसंग अत्यंत महत्त्वाचा आहे आणि त्यामागे काहीतरी सखोल अर्थ दडलेला आहे. असाच एक प्रसंग म्हणजे हनुमानाने केलेलं लंका दहन (Lanka Dahan).

रावणाने सीतेचे हरण केल्यानंतर, जेव्हा हनुमान तिचा शोध घेत लंकेत पोहोचले, तेव्हा रावणाच्या आज्ञेवरून त्यांच्या शेपटीला आग लावण्यात आली. याच आगीने हनुमानाने संपूर्ण लंकेला जाळून टाकले. हे आपण रामायणात ऐकलं आहे किंवा वाचलं आहे. पण तुम्ही कधी विचार केलाय का किंवा तुमच्या मनात असा कधी प्रश्न आलाय का की लंका तर सोन्याची होती. मग त्याला आग कशी लागली?

म्हणजे सोन्याला आग लागणं सहजासहजी शक्य नाही, मग हनुमानानं कशी काय संपूर्ण लंका जाळली? धार्मिक ग्रंथ आणि रामायण (विशेषतः वाल्मिकी रामायण) तसेच प्राचीन स्रोतांचा अभ्यास केल्यास या प्रश्नाची उत्तरे समोर येतात.

लंका सोन्याची होती, हे सत्य आहे. वाल्मिकी रामायण आणि इतर प्राचीन ग्रंथांनुसार, लंका नगरीचे बांधकाम आणि रचना ही अत्यंत भव्य आणि अद्भुत होती.

पौराणिक कथांनुसार, लंका ही मूळतः धनाची देवता कुबेर (Kubera) यांची होती, जी नंतर रावणाने बळकावली. कुबेराची संपत्ती आणि विश्वकर्मा (देवतांचे वास्तुविशारद) यांचे कौशल्य वापरून लंका ही केवळ सोन्याच्या दागिन्यांनी नव्हे, तर सोन्याच्या चमकदार धातूच्या विटांनी आणि मौल्यवान रत्नांनी अलंकृत केली होती. त्यामुळे लंका दूरून सोन्यासारखी चमकत असे.

हनुमानाने लंका कशी जाळली? यामागची 3 प्रमुख कारणेलंका जळण्यामागे दोन महत्त्वाचे धार्मिक आणि एक वैज्ञानिक (Scientific) कारण दिली जातात

1. लाकडी बांधकाम आणि सजावटीचे साहित्यरावणाच्या लंका नगरीतील सर्व इमारती सोन्याच्या शुद्ध धातूने बनलेल्या नव्हत्या. लंका नगरीतील राजवाडे, तटबंदी, आणि प्रमुख इमारतींचे बाह्य आवरण सोन्याने मढवले होते किंवा सोन्याचा धातू बांधकामात वापरला होता. पण घरे, बाजारपेठा, नागरिकांची निवासस्थाने, साठवणुकीची कोठारे आणि आतील बांधकाम हे लाकूड, माती, गवत आणि कापड यांसारख्या ज्वलनशील वस्तूंचे होते.हनुमानाने याच ज्वलनशील वस्तूंना टाग्रेट केले. त्यामुळे सोन्याच्या विटांच्या भिंती जळाल्या नाहीत, पण आतील लाकडी वासे, छत आणि फर्निचर जळून खाक झाले, ज्यामुळे संपूर्ण नगरी आगीत भस्म झाल्यासारखी दिसली.

2. रावणाचा अपमान आणि देवांचे क्रोधीत होणे (The Divine Anger)हनुमानाला अग्नीचा (Fire) स्रोत रावणाने स्वतः दिला होता. रावणाने हनुमानाचा अपमान करण्यासाठी त्यांच्या शेपटीला कापड गुंडाळून ती जाळण्याचा आदेश दिला होता. ही आग सामान्य नव्हती, कारण हनुमान हे स्वतः रुद्राचे (शिवाचे) अंश मानले जातात. या प्रसंगी हनुमानाने प्रचंड रूप धारण करून देवांकडून मिळालेल्या शक्तींचा वापर केला. या दैवी सामर्थ्यामुळे (Divine Power) आगीचा वेग आणि उष्णता अनेक पटीने वाढली.असे मानले जाते की, रावणाच्या पापांमुळे आणि गर्वामुळे देवांनीही हनुमानाला मदत केली, ज्यामुळे सोन्याच्या नगरीचे तेज कमी झाले आणि ती आग जास्त प्रभावी ठरली.

3. हनुमानाची इच्छाशक्ती आणि वेगवायु पुत्र हनुमानाने वाऱ्याच्या वेगाने लंकेला आग लावली एका भागातून दुसऱ्या भागात उडी मारली. त्यांनी एकाच ठिकाणी स्थिर राहून आग लावली नाही. ज्या वस्तूंना आग लागण्यासाठी जास्त वेळ लागतो, त्यांनाही हनुमानाने निर्माण केलेल्या प्रचंड वाऱ्यामुळे (Wind) आणि वेगामुळे त्वरित आग लागली आणि ती संपूर्ण नगरीत पसरली.

सोनेरी लंका जळण्यामागे दोन प्रमुख गोष्टी होत्या: पहिली, लंकेतील बहुतांश बांधकाम हे लाकडी आणि ज्वलनशील पदार्थांचे होते, आणि दुसरी, हनुमानाला रावणानेच दिलेल्या अग्नीचा वापर दैवी सामर्थ्याने केला गेला. यामुळे सोन्याचे बाह्य आवरण नसलेले सर्व भाग आणि आतील संरचना जळून खाक झाली. त्यामुळे लंका जळाली, पण रावणाचा गर्व आणि सोन्याचा अहंकारही त्यासोबत जळून गेला.

(नोट : वरील माहिती सामान्य माहितीवर आधारीत आहे न्यूज 18 मराठी याची पुष्टी करत नाही आमचा उद्देश तुमच्यापर्यंत माहिती पोहोचवण्याचा आहे.)