तुमचा CIBIL स्कोअर कमी आहे? बँकिंग क्षेत्रातील नोकरीला मुकणार! काय आहे हा 'CIBIL' चा खेळ?

Published by:Arjun Nalavade

Last Updated:July 08, 2025 7:25 PM IST

मद्रास उच्च न्यायालयाने नुकताच एक महत्त्वाचा निर्णय दिला आहे की, कमी CIBIL स्कोअर असलेल्या व्यक्तीला बँकेत नोकरी नाकारली जाऊ शकते. आर्थिक शिस्त नसलेला व्यक्ती...

नुकतेच मद्रास उच्च न्यायालयाने स्टेट बँक ऑफ इंडियाच्या (SBI) एका दाव्याला वैध ठरवले आहे, ज्यात असे म्हटले होते की, बँकेच्या नोकरीसाठी अर्ज करणाऱ्या उमेदवाराचा सिबिल स्कोअर (CIBIL Score) कमी असल्यास त्याला नोकरी दिली जाऊ शकत नाही. ज्या व्यक्तीमध्ये आर्थिक शिस्त (financial discipline) नाही किंवा खूप कमी आहे, अशी व्यक्ती सार्वजनिक निधी (public funds) विश्वासाने सांभाळू शकत नाही, असे नमूद करत उच्च न्यायालयाने हा दावा कायम ठेवला. अलिकडच्या काळात सिबिल स्कोअर नेहमीच चर्चेत राहिला आहे. बँका आपल्याला सिबिल स्कोअरच्या आधारावर कर्ज देतात, हे आपल्याला माहीत आहेच.

सिबिल स्कोअर म्हणजे काय?

क्रेडिट इन्फॉर्मेशन ब्युरो इंडिया लिमिटेड (CIBIL) ही रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडियाने (RBI) परवाना दिलेल्या चार क्रेडिट माहिती कंपन्यांपैकी सर्वात लोकप्रिय आहे. सिबिल व्यतिरिक्त, एक्स्पिरियन (Experian), इक्विफॅक्स (Equifax) आणि हायमार्क (Highmark) या इतर तीन कंपन्यांनाही आरबीआयने क्रेडिट माहिती कंपन्या म्हणून काम करण्याचा परवाना दिला आहे. तथापि, भारतात सर्वात लोकप्रिय क्रेडिट स्कोअर सिबिल आहे.

सिबिल लिमिटेड देशातील 600 दशलक्ष लोक आणि 32 दशलक्ष व्यवसायांच्या क्रेडिट फायलींचे व्यवस्थापन करते. सिबिल इंडिया ही ट्रान्सयुनियन (TransUnion) नावाच्या अमेरिकन बहुराष्ट्रीय कंपनीचा भाग आहे. त्यामुळे, भारतातील क्रेडिट स्कोअरला सिबिल ट्रान्सयुनियन स्कोअर (CIBIL TransUnion Score) असेही म्हटले जाते. सिबिल स्कोअर हा तुमच्या क्रेडिट हिस्ट्री (Credit History), रेटिंग आणि अहवालाचा तीन अंकी संख्यात्मक सारांश आहे. तो 300 ते 900 दरम्यान निश्चित केला जातो. तुमचा स्कोअर 900 च्या जितका जवळ असेल, तितके तुमचे क्रेडिट रेटिंग चांगले मानले जाते.

क्रेडिट हिस्ट्री आणि क्रेडिट रिपोर्टचा अर्थ काय?

तुम्ही बँकेत कर्ज घेण्यासाठी जाण्यापूर्वी, तुमचा सिबिल स्कोअर काय आहे, तुम्ही क्रेडिट योग्य (creditworthy) आहात का, हे देखील तपासू शकता. तुमची क्रेडिट हिस्ट्री तपासून बँक तुमची क्रेडिट योग्यता ओळखते आणि एक क्रेडिट रिपोर्ट तयार करते.

दरम्यान, क्रेडिट हिस्ट्री म्हणजे कर्जदाराच्या परतफेडीचा इतिहास (repayment history) असलेला एक रेकॉर्ड. क्रेडिट रिपोर्ट म्हणजे बँक, क्रेडिट कार्ड कंपन्या, कलेक्शन एजन्सी आणि सरकारसह अनेक स्त्रोतांकडून कर्जदाराच्या क्रेडिट हिस्ट्रीचा एक रेकॉर्ड. तर, क्रेडिट स्कोअर म्हणजे तुम्ही किती क्रेडिट योग्य आहात हे ठरवण्यासाठी क्रेडिट माहितीवर लागू केलेल्या गणितीय अल्गोरिदमचा (mathematical algorithm) परिणाम.

सिबिल स्कोअर वाढायला बराच वेळ लागतो. समाधानकारक क्रेडिट स्कोअर मिळवण्यासाठी साधारणपणे 18 ते 36 महिने लागतात, जास्तीत जास्त स्कोअर असावा यासाठी प्रयत्न करा.

सिबिल क्रेडिट स्कोअर का महत्त्वाचा आहे?

कर्जाच्या अर्ज प्रक्रियेत सिबिल स्कोअर महत्त्वाची भूमिका बजावतो. जेव्हा एखादी व्यक्ती कर्ज घेण्यासाठी बँक किंवा वित्तीय संस्थेकडे जाते, तेव्हा कर्ज देणारी संस्था प्रथम अर्जदाराचा सिबिल स्कोअर आणि अहवाल तपासते. जर सिबिल स्कोअर कमी असेल, तर अर्जाचा विचारही होण्याची शक्यता कमी असते. जर सिबिल स्कोअर जास्त असेल, तर कर्ज देणारी संस्था अर्जाची तपासणी करते आणि अर्जदार कर्ज घेण्यासाठी पात्र आहे की नाही हे पाहण्यासाठी इतर तपशील विचारात घेते.

सिबिल स्कोअर कर्ज देणाऱ्या संस्थेसाठी पहिले पाऊल म्हणून काम करतो. जितका चांगला स्कोअर असेल, तितकी कर्जाची तपासणी होण्याची आणि ते मंजूर होण्याची शक्यता जास्त असते. कर्ज मंजूर करण्याचा निर्णय पूर्णपणे बँकेवर अवलंबून असतो. सामान्यतः 700 चा सिबिल स्कोअर चांगला मानला जातो.

हे ही वाचा : पत्नीच्या नावे प्रॉपर्टी खरेदी करताय थांबा! हायकोर्टाचा हा निर्णय तुमच्यासाठी महत्त्वाचा

हे ही वाचा : PF अकाउंटचं व्याज आलं की नाही हे कसं चेक करायचं? जाणून घ्या 3 सोप्या ट्रिक्स