Mahabharat : गांधारीने 2 वेळा आपल्या डोळ्यांवरून हटवली होती पट्टी, तेव्हा काय घडलं होतं?

Published by:Priya Lad

Last Updated:May 09, 2025 6:01 AM IST

नवी दिल्ली : गांधारची राजकन्या गांधारी हिचा विवाह हस्तिनापूरचा राजकुमार धृतराष्ट्राशी झाला होता. कारण तो जन्मापासूनच आंधळा होता. म्हणून आपल्या पत्नीनंतर, गांधारीने प्रतिज्ञा केली की ती देखील स्वतःच्या डोळ्यांवर पट्टी बांधेल जेणेकरून ती तिच्या पतीच्या अंधत्वाला दत्तक घेऊ शकेल. तिने ठरवले की तिचा नवरा जे जग पाहू शकत नाही ते ती पाहणार नाही. लग्नाच्या दिवसापासूनच त्याने स्वतःला आंधळे केले. यानंतर, त्याच्या आयुष्यात असे दोन प्रसंग आले जेव्हा त्याने त्याच्या डोळ्यांवरील पट्टी काढून टाकली. शेवटी, त्या संधी कोणत्या होत्या? त्याचा काय परिणाम झाला?

गांधारीबद्दल असे म्हटले जात होते की तिला तिच्या आजूबाजूला आणि लोकांच्या मनात काय चालले आहे हे अंतर्ज्ञानाद्वारे कळत असे. गांधारीच्या गुणांचा आणि कुरु घराण्याच्या अभिमानाचा विचार करून भीष्मांनी हा विवाह प्रस्तावित केला, जो गांधारीचे वडील सुबल यांनी स्वीकारला. स्वतःच्या डोळ्यांवर पट्टी बांधून, गांधारीला तिच्या पतीसोबत समानतेचे जीवन जगायचे होते. तथापि, असेही म्हटले जाते की असे करून, गांधारीने एका अंध पुरुषाशी लग्न करण्यास भाग पाडल्याबद्दल तिचा मूक निषेध व्यक्त केला.

तथापि, गांधारीने डोळे बांधून स्वतःवर पट्टी बांधण्याचा निर्णय तिच्या चारित्र्याची ताकद, त्याग आणि पत्नी म्हणून तिच्या कर्तव्याप्रती असलेली तिची निष्ठा देखील दर्शवितो. गांधारीने डोळ्यांवर बांधलेली पट्टी महाभारतातही नमूद आहे. त्याने किमान दोनदा पट्टी काढल्याचा उल्लेख आहे. ते दोन्हीही खूप खास क्षण होते. आणि जेव्हा त्याने डोळ्यावरची पट्टी काढली तेव्हा ते क्षण असे होते की सगळेच थक्क झाले.

Mahabhahrat : 5 पती, 5 मुलं तरी कुमारी, अद्भुत आहे द्रौपदीची कहाणी

महाभारतातील स्त्री पर्वात एक प्रसंग आहे जिथे युद्धानंतर, गांधारी तिच्या मृत मुलांना, विशेषतः दुर्योधनाला भेटण्यासाठी कुरुक्षेत्राला जाते. काही आवृत्त्या म्हणतात की त्यानंतर त्याने त्याच्या डोळ्यांवरील पट्टी काढून टाकली. त्याने युद्धभूमीवर पडलेल्या मृतदेहांमध्ये त्याचे पुत्र मृतावस्थेत पाहिले. यावेळी, ती आतून इतकी रागावली होती की तिच्या समोर येणारा प्रत्येकजण रागाने नष्ट होत असे. म्हणून त्यावेळी कृष्णाने पांडवांना त्यांच्यासमोर येऊ नये अशी विनंती केली.

जेव्हा त्याला पट्टी बांधण्यात आली तेव्हा पांडव कृष्णासह त्याला आणि धृतराष्ट्राला भेटायला आले. डोळ्यावर पट्टी बांधलेली असूनही, गांधारी आतून जळत होती. ती एक तपस्वी होती. गांधारीच्या तपश्चर्येत संयम, संयम आणि त्याग यांचाही समावेश होता. तथापि, त्या दिवशीच्या तपश्चर्येतून मिळालेल्या दिव्य दृष्टीचा वापर करून त्याने पांडवांना शाप देण्याचा प्रयत्न केला. असे म्हटले जाते की गांधारीच्या त्या शक्तीवर कृष्णाचे नियंत्रण होते.

तेव्हा गांधारीला तिच्या पट्टीच्या खालच्या गाठीतून फक्त युधिष्ठिराच्या पायाचे बोट दिसत होते आणि गांधारीच्या उष्णतेमुळे ते काळे झाले होते. मग कृष्णामुळे त्याचा क्रोध कृष्णावर झाला आणि पांडवांचे तारण झाले.

Mahabharat : महाभारत युद्धानंतर धृतराष्ट्र आणि गांधारीचं आयुष्य कसं होतं, त्यांचा मृत्यू कसा झाला?

महाभारतात असे म्हटले आहे की महाभारत युद्धापूर्वी गांधारीने पहिल्यांदाच तिच्या डोळ्यांवरील पट्टी काढली. मग त्याने त्याचा मुलगा दुर्योधन याला नग्न अवस्थेत त्याच्यासमोर येण्यास सांगितले.

कुरुक्षेत्र युद्ध सुरू होण्यापूर्वी, गांधारी तिचा मुलगा दुर्योधन आणि कौरवांच्या अनीतिमान वृत्तीमुळे चिंतेत होती. तिला माहित होते की युद्धात पांडव सैन्य खूप शक्तिशाली होते, विशेषतः भगवान श्रीकृष्णाच्या मार्गदर्शनाखाली. मातृभावना आणि तपश्चर्येच्या शक्तीमुळे गांधारीने दुर्योधनाला युद्धात अजिंक्य बनवण्याचा प्रयत्न केला.

गांधारीने दुर्योधनाला जवळ बोलावले. त्याने तिला नग्न होऊन त्याच्यासमोर येण्यास सांगितले. याचे कारण असे की गांधारीला तिच्या तपश्चर्येतून मिळालेल्या दैवी शक्तीचा वापर करून दुर्योधनाचे शरीर वज्रासारखे कठीण करायचे होते. तिच्या नजरेत इतकी शक्ती होती की ती शरीराचा कोणताही भाग पाहत असली तरी ती अजिंक्य होत असे.

दुर्योधन आपल्या आईच्या आज्ञेचे पालन करण्यासाठी नग्न होण्यास तयार होता, पण वाटेत भगवान श्रीकृष्णाने त्याला थांबवले. कृष्णाने दुर्योधनाला समजावून सांगितले की त्याच्या आईसमोर पूर्णपणे नग्न होणे अयोग्य आणि लज्जास्पद आहे. कृष्णाच्या सांगण्यावरून, दुर्योधनाने त्याच्या मांड्या (विशेषतः कंबरेखालील भाग) कापडाने झाकल्या.

Mahabharat: द्रौपदीच्या शरीरातून यायचा कशाचा सुगंध, ज्याने पांडव व्हायचे दंग? तिच्या सौंदर्याचं काय होतं रहस्य?

मग त्याने पट्ट्या उघडल्या आणि दुर्योधनाच्या शरीराकडे पाहिले. जेव्हा दुर्योधन गांधारीसमोर आला तेव्हा तिने वर्षानुवर्षे बांधलेली डोळ्याची पट्टी काढून टाकली. त्याच्या तपश्चर्येची शक्ती इतकी होती की त्याच्या दृष्टीमुळे दुर्योधनाच्या शरीराचे जे भाग त्याला दिसले ते वीजेसारखे कठीण झाले परंतु दुर्योधनाने त्याच्या मांड्या झाकल्या असल्याने, तो भाग त्याच्या दृष्टीपासून अस्पृश्य राहिला आणि तो असुरक्षित राहिला.

हीच कमजोरी नंतर युद्धात दुर्योधनाच्या पराभवाचे कारण बनली. युद्धाच्या शेवटच्या टप्प्यात (१८ व्या दिवशी), भीमाने दुर्योधनाच्या मांड्यांवर गद्याने हल्ला केला आणि अशा प्रकारे त्याचा पराभव केला.

नंतर ती धृतराष्ट्र आणि कुंतीसोबत वनवासात गेली. कुरुक्षेत्र युद्धानंतर, गांधारी आणि धृतराष्ट्र काही वर्षे हस्तिनापुरात राहिले परंतु त्यानंतर, ते दोघेही कुंती आणि इतरांसह वनवासात गेले. तिथे त्यांनी आयुष्याची शेवटची वर्षे तपश्चर्या आणि भक्तीत घालवली. महाभारतातील आश्रमवासिक पर्वामध्ये गांधारी आणि धृतराष्ट्र यांनी गंगेच्या काठावर कठोर तपश्चर्या केल्याचा उल्लेख आहे. शेवटी गांधारी, धृतराष्ट्र आणि कुंती जंगलात लागलेल्या आगीत मरण पावले.