Mahakumbh 2025 : एकवेळ माणसाला खातात पण 'या' प्राण्याचं मांस खात नाहीत, नागा आणि अघोरींमधल फरक माहितीय?

Published by:Devika Shinde

Last Updated:January 22, 2025 4:03 PM IST

आज आम्ही तुम्हाला नागा साधू आणि अघोरी यांमधील काही महत्वाचे फरक सांगणार आहोत शिवाय त्यांच्या खाण्याच्या सवयींबद्दल देखील जाणून घेऊ.

मुंबई : प्रयागराजमध्ये कुंभमेळा सुरु आहे. 12 वर्षांनंतर येणाऱ्या या पूर्ण कुंभ मेळ्याची सुरुवात 13 जानेवारीपासून झाली. 45 दिवस चालणाऱ्या या मेळ्यात जगभरातून लोक हजेरी लावतात. अगदी परदेशी लोकांची देखील येथे गर्दी पाहायला मिळते. सोशल मीडियावर सध्या कुंभमेळ्याबद्दल असंख्य गोष्टी पाहायला मिळत आहेत. यात अनेक साधू, संत, त्यांच्या कला पाहायला मिळत आहेत. पण या कुंभमेळ्यात सर्वात चर्चेत असतात ते नागा साधू आणि अघोरी बाबा.

अघोरी साधू आणि नागा बाबा यांमध्ये लोक नेहमीच कन्फ्युज होतात. काहींना ते सारखे वाटतात. तर काहींना ते वेगळे आहेत हे कळतं पण तो फरक सांगता येत नाही. आज आम्ही तुम्हाला नागा साधू आणि अघोरी यांमधील काही महत्वाचे फरक सांगणार आहोत शिवाय त्यांच्या खाण्याच्या सवयींबद्दल देखील जाणून घेऊ.

नागा म्हणजे ज्यांनी कुंडलिनी हठयोग सिद्ध केला आहे, जो ध्यानाचा एक अतिशय पवित्र व्यायाम आहे.नागा साधू आदि शंकराचार्यांना आपले गुरू मानतात. ते दशनामी पंथाचे आहेत. ते मुख्यतः जंगलात किंवा निर्जन मंदिरात किंवा हिमालयाच्या वरच्या भागात राहतात.

नागा नेहमी कुंभात येतात आणि येथे स्नान करतात. त्यांच्यासाठी हा पवित्र प्रसंग दर 6 ते 12 वर्षांनी येतो.अघोरी या शब्दाचा अर्थ संस्कृत भाषेत 'प्रकाशाकडे' असा होतो. याशिवाय, हा शब्द सर्व दुष्कृत्यांपासून शुद्ध आणि मुक्त मानला जातो. परंतु अघोरींची जीवनशैली आणि कार्यपद्धती याच्या पूर्णपणे विरुद्ध दिसते.

नागा साधूंची नियुक्ती प्रक्रिया आणि कठोर प्रशिक्षणानंतर केली जाते. नागा साधू बनण्यासाठी किमान 12 वर्षे लागतात. ते संपत्ती आणि सुखसोयी पूर्णपणे सोडून देतात. शिवाय त्यांचा समाज आणि कुटुंबाशी असलेला संबंधही संपतो. तो धुनीची पूजा करतो आणि नंतर त्याची राख अंगावर लावतो.

अघोरी म्हणजे साधेपणाची किंवा सर्व बंधनांपासून मुक्त असलेली व्यक्ती. भगवान दत्तात्रेयांना ते आपले गुरू मानतात. ते सहसा स्मशानभूमीत, नद्यांच्या काठावर किंवा भारत आणि नेपाळच्या घनदाट जंगलात राहतात. कामाख्या मंदिरात भरणाऱ्या अंबुबाची जत्रेला ते येतात. ते तंत्रविद्येत पारंगत आहेत आणि त्यांच्या गुरूंकडून ते प्रशिक्षण घेतात.

नागा साधू योगाभ्यास करतात, तर अघोरी तंत्रमंत्राचा अभ्यास करतात. ते स्वतःला चितेच्या राखेत गुंडाळतात, काळे कपडे घालतात आणि मानवी कवट्या सोबत घेऊन जातात. नागा बाबा राखेनं शरीर झाकतात. प्रत्येक अघोरी एकटा साधना करतो, तर नागा संघटित गटात राहतात.

अघोरींना पूर्णपणे शिवामध्ये विसर्जित करायचे आहे. 'अघोर' हे शिवाच्या पाच रूपांपैकी एक आहे. शिवाची पूजा करण्यासाठी हे अघोरी प्रेतावर बसून तप करतात. 'मृतदेहातून शिव मिळवण्याचा' हा मार्ग अघोर पंथाचे प्रतीक आहे.

अघोरीच्या तीन प्रकारच्या साधना करतात. एक शव साधना ज्यामध्ये मृत शरीराला मांस आणि मद्य अर्पण केले जाते. शिव साधना, ज्यामध्ये मृत शरीरावर एका पायावर उभे राहून शिवाची साधना केली जाते आणि स्मशान साधना, जेथे हवन केले जाते.

अघोरींना महिला साथीदार असू शकतात परंतु ते कुटुंब आणि संपत्तीपासून दूर आहेत. ते अंत्यसंस्कारासाठी दिलेल्या अग्नीची पूजा करतात आणि यासाठी गुप्त तांत्रिक विधी करतात. अघोरी दहा महाविद्यांची पूजा करतात. ते शिवाच्या अघोर रूपाची ही पूजा करतात. ते सर्व प्रकारचे मांस खातात, परंतु ते कधीही चुकूनही एक मांस खात नाहीत, ते गोमांस आहे.

तंत्र साधना आणि शमशान साधनेसाठी प्रसिद्ध असलेले अघोरी साधू सामान्यतः समाजाच्या पारंपारिक नियम आणि शिष्टाचारापासून दूर जीवन जगतात. ते सहसा सामान्य समाजात निषिद्ध मानल्या जाणाऱ्या प्रथांमध्ये गुंततात, जसे की मृतदेह आणि मानवी कवटीचा वापर. गाईचे मांस न खाणे हे त्यांच्या आध्यात्मिक प्रथा आणि श्रद्धा यांच्याशी जोडलेले आहे.

गायीला हिंदू धर्मात पवित्र आणि मातेसमान मानले जाते. गाईची गोमाता म्हणून पूजा केली जाते. तिच्याकडे देवी म्हणून पाहिले जाते. त्यामुळे गाईचे मांस खाणे हे धार्मिक श्रद्धेच्या विरुद्ध मानले जाते.

गाय हे चांगुलपणा आणि पवित्रतेचे प्रतीक मानले जाते. अघोरी साधू इतर प्रथांमध्ये भिन्न मार्गाचा अवलंब करतात, परंतु ते गायीला पवित्र मानण्याचे तत्त्व देखील पाळतात.