भोगवटादार वर्ग-2 जमीन म्हणजे काय?
भोगवटादार वर्ग-2 जमिनीचा अर्थ असा की, ही जमीन काही विशिष्ट अटींवर सरकारकडून संबंधित व्यक्तीला ‘भोगवट्यासाठी’ दिली गेलेली असते. या जमिनीच्या मालकीहक्कापेक्षा भोगवटाधिकार (Occupancy Rights) दिले जातात.
ही जमीन सहसा भूतपूर्व शेतमजूर, वतनदार, दलित-आदिवासी समाज, किंवा पुनर्वसित नागरिकांना दिली जाते. यामध्ये काही अटी असतात, जसे की ती जमीन पुढील 15-30 वर्षांच्या आत विकता येत नाही, किंवा ती केवळ शेती, निवास किंवा उद्दिष्टित कारणासाठीच वापरता येते.
advertisement
भोगवटादार जमिनीचे मुख्य फायदे
सरकारी दिलासा आणि सुरक्षा
ही जमीन शासनाच्या योजना अंतर्गत दिली जाते, त्यामुळे सामान्य कुटुंबाला भूखंड मिळवण्यासाठी मोठा आधार मिळतो.
कर्ज घेण्यास मदत
काही ठिकाणी जमिनीवर सातबारा उताऱ्यावर नाव असल्यास आणि काही अटी पूर्ण असल्यास कृषी कर्ज किंवा घरबांधणी कर्ज घेता येते.
कमी किंमतीत जमीन
बाजारभावाच्या तुलनेत ही जमीन अत्यल्प दरात (नाममात्र प्रीमियम) मिळते, त्यामुळे गरीब व मध्यमवर्गीय लोकांना ती परवडते.
कायद्याच्या दृष्टीने संरक्षित
सरकारच्या संरक्षणाखाली असल्याने या जमिनीवर फसवणूक किंवा बेकायदेशीर कब्जा करणे कठीण असते.
वर्ग-2 जमिनीचा उपयोग कोणत्या कारणासाठी करता येतो?
शेती उपयोग
या जमिनीवर खतपेरणी, पाणी साठवणूक, शेततळे, शेतमाल प्रक्रिया केंद्र वगैरे उपक्रम राबवले जाऊ शकतात.
निवासासाठी बांधकाम
शासनाच्या परवानगीने आणि नियमानुसार घर, झोपडी, गाळा यासारख्या बांधकामासाठी वापर करता येतो.
शैक्षणिक व सामाजिक उपयोग
काही वेळेस वर्ग-2 जमिनीवर शाळा, अंगणवाडी, सामुदायिक हॉल, मंदिर, स्मशानभूमी यांसारखी सार्वजनिक सुविधा उभारता येते.
व्यवसायिक वापर (शासकीय परवानगीने)
जसे की दुकान, गोदाम, कार्यशाळा, परंतु त्यासाठी भूमापन, NA प्रक्रिया आणि इतर कायदेशीर अटी पूर्ण करणे गरजेचे असते.
कोणती काळजी घ्यावी?
या जमिनीच्या विक्रीसाठी जिल्हाधिकाऱ्यांची मंजुरी आवश्यक असते. अटींविरुद्ध वापर केल्यास जमीन परत सरकारच्या ताब्यात जाऊ शकते. भूलेखवरील नोंदी अपडेट आहेत का? हे तपासावे.