Success Story: दूध विकून पैसे मिळेनात, 16 वर्षांच्या मुलाची एक आयडिया ठरली हीट, आज 20 हजार कोटींची उभी केली कंपनी

टी. सतीश कुमार यांची यशोगाथा एखाद्या प्रेरणादायी चित्रपटापेक्षा कमी नाही. तामिळनाडूतील इरोडजवळ एका छोट्याशा गावात जन्मलेल्या सतीश यांनी औपचारिक शिक्षण केवळ आठवीपर्यंतच घेतले. पण जेव्हा त्यांच्या कुटुंबाच्या दुधाच्या व्यवसायावर संकट आले, तेव्हा त्यांनी अवघ्या १६ व्या वर्षी कुटुंबाची जबाबदारी स्वीकारली.

वडिलांचा बुडणारा दुधाचा व्यवसाय सावरत त्यांनी तो एका विशाल साम्राज्यात बदलला, ज्याचा आजचा टर्नओव्हर 20 हजार कोटी रुपये एवढा आहे. त्यांच्या 'मिल्की मिस्ट' (Milky Mist) कंपनीची कहाणी जिद्द, मेहनत आणि मोठ्या स्वप्नांची गाथा आहे.

सतीश यांच्या कुटुंबाकडे २० एकर शेती होती, पण १९९२ मध्ये त्यांच्या वडिलांचा दुधाचा व्यवसाय बंद होण्याच्या मार्गावर होता. वडील आणि काका मिळून रोज ३००० लीटर दूध बेंगळुरूला पाठवत होते, पण त्यांना त्यात नफा होत नव्हता. कुटुंबाची आर्थिक परिस्थिती पाहून सतीश यांनी शिक्षण सोडून थेट व्यवसायात उडी घेतली.

१९९३ मध्ये त्यांनी एक ग्राहक त्यांच्या दुधापासून पनीर बनवून हॉटेलमध्ये विकतो, हे पाहिले. तिथूनच सतीश यांना नवा विचार सुचला: त्यांनी स्वतः पनीर बनवण्याचे ठरवले. त्यावेळी त्यांना कोणतीही माहिती नव्हती आणि इंटरनेटही नव्हते, तरीही त्यांनी हार मानली नाही. त्यांनी दूध गरम करून व्हिनेगरच्या मदतीने पनीर बनवायला सुरुवात केली आणि हळूहळू गुणवत्ता सुधारली.

सतीश यांनी १९९३ मध्ये पहिल्यांदा १० किलो पनीर एका कॅरी बॅगमध्ये बेंगळुरूला पाठवले. १९९५ पर्यंत ते दररोज ५० ते १०० किलो पनीर विकू लागले आणि त्याच वर्षी त्यांनी दुधाचा व्यवसाय पूर्णपणे सोडून फक्त पनीर उत्पादनावर लक्ष केंद्रित केले. १९९७ मध्ये त्यांनी आपल्या उत्पादनाला ब्रँडचे रूप देण्याचा निर्णय घेतला आणि एका ब्राउझिंग सेंटरमध्ये जाऊन 'मिल्की मिस्ट' हे सोपे आणि लक्षात राहणारे नाव निवडले.

१९९८ मध्ये १० लाख रुपयांचे कर्ज घेऊन त्यांनी सेमी-ऑटोमॅटिक पनीर प्लांट उभारला. लवकरच मिल्की मिस्टचे पनीर चेन्नई, बेंगळुरू आणि कोईम्बतूरमधील दुकानांमध्ये पोहोचले. २००७ मध्ये कंपनीचा लोगो (Logo) तयार झाला आणि २०१० मध्ये त्यांची पहिली टीव्ही जाहिरात (TV Ad) लाँच झाली, ज्यामुळे मिल्की मिस्ट हे नाव पनीरचे दुसरे नाव बनले. २०१७ मध्ये पेरुनदुरई येथे त्यांनी पूर्णपणे स्वयंचलित आणि रोबोटिक तंत्रज्ञानाचा प्लांट सुरू केला.

आज ही कंपनी देशात सर्वाधिक ताजे पनीर (दररोज ४५ टन) बनवते आणि १,७०० कर्मचारी पनीर, दही, चीज, तूप, लस्सी, क्रीम अशा विविध उत्पादनांची निर्मिती करतात. त्यांचा टर्नओव्हर २००७-०८ मध्ये १३ कोटींवरून २०२१ मध्ये १,१०० कोटींवर पोहोचला. कंपनीच्या एकूण कमाईपैकी ३० टक्के चीज, २७ टक्के पनीर आणि २५ टक्के दहीमधून येते.

सतीश कुमार यांनी ५५,००० शेतकऱ्यांशी थेट दूध खरेदी करार करून बिचौलियांचा (मध्यस्थांचा) वाटा पूर्णपणे संपवला. यामुळे शेतकऱ्यांच्या उत्पन्नात वाढ झाली. सतीश कुमार आज मिल्की मिस्ट डेयरी फूड्सचे व्यवस्थापकीय संचालक (MD) आहेत आणि त्यांच्या कंपनीचा टर्नओव्हर २०,००० कोटी रुपयांपर्यंत पोहोचला आहे. ही कहाणी सिद्ध करते की यशस्वी होण्यासाठी उच्च शिक्षणापेक्षा मेहनत, दृढ निश्चय आणि योग्य वेळी योग्य निर्णय घेण्याची क्षमता अधिक महत्त्वाची ठरते.