AI मुळे शक्य झाली गर्भधारणा, 18 वर्षांच्या प्रतिक्षेनंतर जोडप्याला मिळणार बाळ, कोणती पद्धत्त ठरली वरदान?

जवळपास दोन दशकांच्या अथक प्रयत्नांनंतर आणि अनेकदा आलेल्या निराशेनंतर, एका जोडप्याच्या घरात चिमुकल्या पाहुण्याचे आगमन होणार आहे. हे सर्व शक्य झाले आहे कृत्रिम बुद्धिमत्तेच्या (AI) एका चमत्काराने. एका नवीन आणि क्रांतिकारी वैद्यकीय पद्धतीमुळे डॉक्टरांना पतीच्या नमुन्यात लपलेले शुक्राणू शोधता आले आणि यामुळे इन विट्रो फर्टिलायझेशन (IVF) यशस्वी होऊन, हे जोडपे आई-वडील बनण्याच्या वाटेवर आहे.

ही अनोखी गोष्ट STAR (Sperm Tracking and Recovery) पद्धतीमुळे घडली आहे. सीएनएनच्या अहवालानुसार, ही पद्धत 'ॲझोस्पर्मिया' (Azoospermia) निदान झालेल्या पुरुषांसाठी आशेचा एक नवीन किरण ठरत आहे. या दुर्मिळ स्थितीत, सूक्ष्मदर्शकाखाली कितीही तास तपासणी केली तरी वीर्याच्या नमुन्यात एकही शुक्राणू दिसत नाही. सामान्यतः एका नमुन्यात कोट्यवधी शुक्राणू असतात, पण ॲझोस्पर्मियामध्ये पारंपरिक तपासणीत ते सापडत नाहीत.

या अज्ञात जोडप्याने अनेक वर्षांपासून जगभरातील अनेक प्रजनन केंद्रांना भेटी दिल्या होत्या आणि IVF चे अनेक प्रयत्न केले होते. IVF प्रक्रियेत, स्त्रीचे अंडे घेऊन प्रयोगशाळेत शुक्राणूंद्वारे फलित केले जाते आणि तयार झालेला भ्रूण गर्भाशयात रोपण केला जातो. परंतु ॲझोस्पर्मियामुळे या जोडप्याचे सर्व प्रयत्न अयशस्वी ठरले होते, ज्यामुळे त्यांना प्रचंड निराशा आली होती.

आपल्या शेवटच्या प्रयत्नात त्यांनी अमेरिकेतील कोलंबिया युनिव्हर्सिटी फर्टिलिटी सेंटरचा दरवाजा ठोठावला. इथेच डॉक्टरांनी त्यांना नवीन AI-आधारित 'STAR' प्रणालीचा पर्याय दिला. या पद्धतीत, कृत्रिम बुद्धिमत्तेचा वापर करून वीर्याचे नमुने स्कॅन केले जातात आणि त्यात लपलेले अतिशय कमी संख्येतील शुक्राणू शोधले जातात. पतीला फक्त आपला नमुना द्यावा लागला.

पत्नीने सीएनएनला ईमेल केलेल्या निवेदनात म्हटले, "इतक्या निराशेनंतर आम्ही आमच्या आशा खूप कमी ठेवल्या होत्या." 'STAR' प्रणालीच्या मदतीने, संशोधकांनी नमुन्याची तपासणी केली आणि त्यात फक्त तीन लपलेले शुक्राणू शोधण्यात यश मिळवले! हेच तीन शुक्राणू नंतर पत्नीच्या अंड्यांना फलित करण्यासाठी वापरले गेले आणि आश्चर्याची गोष्ट म्हणजे, IVF प्रक्रिया यशस्वी झाली! आता ही महिला गर्भवती असून, डिसेंबरमध्ये तिच्या बाळाचा जन्म अपेक्षित आहे.

ती अजूनही यावर विश्वास ठेवू शकत नाही. "मला खरोखरच गर्भवती आहे हे विश्वास ठेवण्यासाठी दोन दिवस लागले. मी अजूनही सकाळी उठते आणि हे खरे आहे की नाही यावर विश्वास ठेवू शकत नाही. स्कॅन पाहिल्याशिवाय मला अजूनही विश्वास बसत नाही की मी गर्भवती आहे," असे तिने भावुक होत सांगितले.

कोलंबियातील संघाचे नेतृत्व करणारे डॉ. झेव्ह विल्यम्स यांनी 'STAR' प्रणालीच्या प्रभावी कार्याबद्दल माहिती दिली. त्यांनी सांगितले की, "एका रुग्णाचा नमुना कुशल तंत्रज्ञांनी दोन दिवस तपासला, पण त्यांना एकही शुक्राणू सापडला नाही. आम्ही तोच नमुना AI-आधारित STAR प्रणालीकडे आणला. फक्त एका तासात, तिला 44 शुक्राणू सापडले! तेव्हाच आम्हाला कळले, 'वाह, हा खरोखरच एक 'गेम-चेंजर' आहे. यामुळे रुग्णांच्या आयुष्यात खूप मोठा फरक पडणार आहे."

'STAR' प्रणाली एका विशेषतः डिझाइन केलेल्या चिपवर वीर्याचा नमुना सूक्ष्मदर्शकाखाली ठेवून कार्य करते. एक उच्च-गती कॅमेरा आणि शक्तिशाली इमेजिंग तंत्रज्ञान नंतर नमुन्याला स्कॅन करते. हे एका तासात 8 दशलक्षाहून अधिक प्रतिमा कॅप्चर करू शकते. एकदा शुक्राणू पेशी आढळल्यास, प्रणाली तात्काळ त्या शुक्राणूला एका द्रवपदार्थाच्या थेंबात वेगळे करते. यामुळे भ्रूणशास्त्रज्ञांना असे शुक्राणू गोळा करणे शक्य होते, जे त्यांना स्वतःच्या डोळ्यांनी कधीच दिसले नसते किंवा ओळखता आले नसते.