Trending:

घरातील व्यक्तीचे निधन झाल्यानंतर टक्कल का केलं जात? कोणते नातेवाईक करतात मुंडन?

Published by:Manasee Dhamanskar

Last Updated:Dec 18, 2025 6:40 PM IST

हिंदू धर्मात जन्मल्यापासून मृत्यूपर्यंत 16 संस्कार सांगितले आहेत. त्यातील शेवटचा संस्कार म्हणजे 'अंत्येष्टी' किंवा अंत्यसंस्कार. या संस्काराशी जोडलेली एक महत्त्वाची परंपरा म्हणजे घरातील एखाद्या व्यक्तीचे निधन झाल्यानंतर पुरुषांनी आपले केस कापणे किंवा 'मुंडन' करणे.

इम्पॅक्ट शॉटतुमचा गेटवे लेटेस्ट न्यूज

Garud Puran : हिंदू धर्मात जन्मल्यापासून मृत्यूपर्यंत 16 संस्कार सांगितले आहेत. त्यातील शेवटचा संस्कार म्हणजे 'अंत्येष्टी' किंवा अंत्यसंस्कार. या संस्काराशी जोडलेली एक महत्त्वाची परंपरा म्हणजे घरातील एखाद्या व्यक्तीचे निधन झाल्यानंतर पुरुषांनी आपले केस कापणे किंवा 'मुंडन' करणे. अनेकदा प्रश्न पडतो की, दुःखाच्या या प्रसंगी टक्कल का केले जाते? गरुड पुराण आणि हिंदू धर्मशास्त्रात यामागची सविस्तर कारणे दिली आहेत. केवळ धार्मिकच नव्हे, तर या परंपरेमागे काही वैज्ञानिक आणि आरोग्यविषयक कारणे देखील दडलेली आहेत. जाणून घेऊया या परंपरेचे नेमके महत्त्व.

1. अहंकाराचा त्याग आणि वैराग्य: केस हे मानवाच्या सौंदर्याचे आणि आकर्षणाचे प्रतीक मानले जातात. शास्त्रांनुसार, केस कापून स्वतःचे सौंदर्य त्यागणे हे 'वैराग्य' आणि 'नम्रते'चे लक्षण आहे. आपल्या प्रिय व्यक्तीच्या निधनानंतर आपण आपला अहंकार आणि शारीरिक आकर्षणाचा त्याग करून ईश्वराप्रती आणि मृत व्यक्तीप्रती समर्पित आहोत, हे दर्शवण्यासाठी मुंडन केले जाते.

2. मृत व्यक्तीप्रती आदर आणि शोक: मुंडन करणे हे शोकाचे प्रतीक आहे. आपल्या जवळच्या व्यक्तीच्या जाण्याने झालेले दुःख व्यक्त करण्याचा हा एक मार्ग आहे. मृत व्यक्तीच्या आत्म्याला शांती मिळावी आणि त्यांच्या प्रती कृतज्ञता व्यक्त करण्यासाठी कुटुंबातील पुरुष सदस्य आपले केस अर्पण करतात.

3. सुतक आणि शुद्धीकरण: हिंदू धर्मात निधनानंतर घराला 'सुतक' लागते, ज्याला धार्मिक भाषेत अशुद्ध काळ मानले जाते. गरुड पुराणानुसार, मुंडन करणे हा शुद्धीकरणाचा एक भाग आहे. अंत्यविधी पूर्ण झाल्यानंतर स्वतःला आणि मनाला पुन्हा एकदा सात्त्विक स्थितीत आणण्यासाठी मुंडन करून नवीन आयुष्याची सुरुवात केली जाते.

4. वैज्ञानिक आणि आरोग्यविषयक कारण: जेव्हा मृतदेह जाळला जातो, तेव्हा स्मशानभूमीतील वातावरणात अनेक प्रकारचे सूक्ष्म जीव आणि जीवाणू हवेत पसरतात. हे जीवाणू केसांमध्ये सहज अडकून राहू शकतात, ज्यामुळे संसर्ग होण्याचा धोका असतो. अंत्यसंस्कार करून आल्यानंतर केस पूर्णपणे काढून टाकल्याने शरीराची स्वच्छता करणे सोपे जाते आणि संसर्गाचा धोका टळतो.

5. पितृऋणातून मुक्ती आणि मोक्ष: असे मानले जाते की, मुंडन केल्याने मृत व्यक्तीच्या आत्म्याला पृथ्वीवरील मोहातून मुक्त होण्यास मदत होते. मुलाने मुंडन केल्यास पितरांचे आशीर्वाद मिळतात आणि मृत व्यक्तीचा प्रवास मोक्षाकडे सुकर होतो, असे गरुड पुराणात सांगितले आहे.

6. कोणते नातेवाईक करतात मुंडन?: मुंडन करण्याचे नियम नातेसंबंधांनुसार ठरलेले असतात. ज्या व्यक्तीने मुखाग्नी दिला आहे, त्याने मुंडन करणे अनिवार्य असते. याव्यतिरिक्त, मृत व्यक्तीचे इतर मुलं, नातवंडे, भाऊ आणि रक्ताचे नातेवाईक देखील मुंडन करतात. स्त्रियांसाठी मात्र मुंडन करणे अनिवार्य नाही, कारण त्यांच्यासाठी केसांचे दान हा सर्वात मोठा त्याग मानला जातो जो केवळ विशेष प्रसंगीच अपेक्षित असतो.

टीप : (वरील माहिती सामान्य माहितीवर आधारीत आहेत. न्यूज 18 मराठी याची पुष्टी करत नाही. आपला उद्देश तुमच्यापर्यंत माहिती पोहोचवण्याचा आहे.)

view comments