या गावातील एकाही पुरुषाची होत नाहीये सुहागरात, सगळ्यांना एकच अडचण, इच्छा असूनही सुटेना

गावातील महिलांना पाणी आणण्यासाठी दररोज 2 किलोमीटर चालावं लागत आहे. या संकटामुळे सकाळपासून संध्याकाळपर्यंत पाण्याच्या शोधात गुंतलेल्या या महिलांचे जीवन आणखी कठीण झालं आहे. एका वृद्ध महिलेने सांगितलं की, "आमचं आयुष्य पाणी वाहून नेण्यात जात आहे. नातेवाईक आपल्या मुलींचं लग्न करण्यास घाबरत आहेत कारण त्यांना माहिती आहे की तिथं पाण्याची किती समस्या आहे." ही परिस्थिती सामाजिक रचनेलाही मोडून काढत आहे कारण कुंडलमध्ये पाण्याच्या कमतरतेमुळे नातेवाईक त्यांच्या मुलींचं लग्न करण्यास कचरत आहेत.

पाण्याच्या कमतरतेचा परिणाम केवळ लग्नांपुरता मर्यादित नाही. हे संकट गावातील तरुणांना स्थलांतर करण्यास भाग पाडत आहे. बांसवाडा आणि शेजारच्या डुंगरपूर सारख्या जिल्ह्यांमध्ये पाण्याच्या कमतरतेमुळे हंगामी स्थलांतर सामान्य आहे. पुरुष रोजगाराच्या शोधात गुजरात आणि इतर राज्यांमध्ये जातात तर गावात महिला आणि मुले पाण्यासाठी संघर्ष करतात. २०१८ मध्ये प्रकाशित झालेल्या एका अभ्यासानुसार, दक्षिण राजस्थानच्या आदिवासी भागात पाण्याच्या कमतरतेचा सामाजिक आणि आर्थिक रचनेवर खोलवर परिणाम झाला आहे. प्रतापगड जिल्ह्यात केलेल्या या अभ्यासातून असं दिसून आलं आहे की पाण्याच्या कमतरतेमुळे शेती आणि पशुपालन प्रभावित होत आहे, स्थलांतर वाढत आहे.

कुंडल गावातील एकमेव हातपंप 300 लोक आणि गुरांच्या गरजा पूर्ण करू शकत नाही. उन्हाळ्यात परिस्थिती आणखी बिकट होते, जेव्हा हातपंप देखील सुकू लागतो. जल जीवन अभियानांतर्गत, प्रत्येक घरात नळाचे पाणी पोहोचवण्याचा दावा करण्यात आला आहे, परंतु कुंडलसारख्या गावांमध्ये हे वास्तवापासून खूप दूर आहे. सामाजिक कार्यकर्ते दिलीप बिदावत म्हणाले की, प्रभावशाली लोक पाईपलाईनवर मोठ्या मोटारी बसवून पाणी काढतात, ज्यामुळे पाणी दुर्गम गावांपर्यंत पोहोचत नाही. मुख्यमंत्री जल स्वावलंबन अभियान (MJSA) सारख्या सरकारी योजनांनी काही भागात पाण्याची परिस्थिती सुधारण्याचा प्रयत्न केला आहे, परंतु त्यांचा परिणाम कुंडलसारख्या दुर्गम गावांपर्यंत पोहोचलेला नाही.