Snake Nagmani : सापाने शाळेत नागमणी सोडल्याची चर्चा, खरंच असा मणी असतो का?

नागमणी किंवा सापाचा मणी ही संकल्पना पौराणिक कथा आणि लोककथांमध्ये लोकप्रिय आहे. परंतु वैज्ञानिक दृष्टिकोनातून ती अस्तित्वात नाही. आजपर्यंत जगात नागमणीसारख्या कोणत्याही खऱ्या वस्तूचे कोणतेही वैज्ञानिक पुरावे सापडलेले नाहीत. विज्ञान स्पष्टपणे सांगतं की सापांच्या शरीरात असं कोणतही रत्न किंवा मणी आढळत नाही.

अनेक वेळा नागमणीच्या नावाने विकल्या जाणाऱ्या पदार्थांची तपासणी करण्यात आली, जे काच, प्लास्टिक किंवा प्राण्यांच्या भागांपासून बनलेले असल्याचं आढळून आलं. 2015 मध्ये, आयआयटी-बीएचयूच्या शास्त्रज्ञांनी नागमणीची तपासणी केली, जी कॅल्शियम कार्बोनेट असल्याचं निष्पन्न झालं. फसवणूक करणारे अनेकदा सापाच्या डोक्यावर कृत्रिम रत्ने चिकटवतात आणि त्याला नागमणी असं नाव देऊन लाखो रुपयांना विकतात. 2018 मध्ये मध्य प्रदेशात एक प्रकरण समोर आलं, जिथं नागमणीच्या नावाखाली एका व्यक्तीला 2 कोटी रुपयांना फसवण्यात आलं.

साप नागमणी नाही पण स्फटिक किंवा काचेसारखे दिसणारे छोटे कण किंवा तुकडे सोडतात, जे रत्न मानले जातात. सापांच्या त्वचेवर एक चमकदार थर असतो, जो प्रकाश परावर्तित करतो. जेव्हा हा थर तुटतो आणि पडतो तेव्हा त्याचे छोटे कण स्फटिकांसारखे दिसू शकतात.

सापांनी मागे सोडलेले चमकदार, काचेसारखे कण सहसा त्यांचे खवले असतात, म्हणजेच वरच्या त्वचेचे अवशेष किंवा शरीरातून बाहेर पडणारे प्रथिनेयुक्त पदार्थ. साप नियमितपणे त्यांची त्वचा सोडतात. या प्रक्रियेत त्यांच्या जुन्या त्वचेचे किंवा चमकदार खवलेचे छोटे तुकडे पडू शकतात, जे काचेसारखे दिसतात. हे खवले केराटिन नावाच्या प्रथिनापासून बनलेले असतात, जे मानवी नखं आणि केसांमध्ये देखील आढळतात. प्रकाशात त्यांचा चमकदार पृष्ठभाग काचेसारखा दिसू शकतो. काही सापांच्या कातडीतून प्रथिनेयुक्त श्लेष्मा बाहेर पडतो, जो वाळल्यावर पारदर्शक किंवा चमकदार होऊ शकतो.

कोब्रासारख्या काही सापांच्या डोक्यावर चमकदार किंवा गोलाकार खवले असतात, जे कधीकधी रत्नांसारखे दिसू शकतात. काही प्रकरणांमध्ये, सापाच्या पोटात आढळणारा दगड म्हणजे कॅल्सिफाइड मांस चुकून रत्न समजला जातो. साप युरिक अ‍ॅसिडच्या स्वरूपात लघवी करतात, जो पांढऱ्या, स्फटिकाच्या पदार्थासारखा दिसतो. कधीकधी तो लहान चमकदार कणांच्या स्वरूपात दिसू शकतो.