कोल्हापूर : कोल्हापूरच्या करवीर तालुक्यात वसलेल्या शेळकेवाडी या छोट्याशा गावाने आपली अनोखी ओळख निर्माण केली आहे. ‘पिंक व्हिलेज’ म्हणून नावारूपाला आलेले हे गाव आता 100 टक्के सौरऊर्जा आणि बायोगॅसवर चालणारे गाव बनले आहे. हे गाव अवघ्या 100 घरांचे असून लोकसंख्या जेमतेम हजाराच्या आसपास आहे. कमी महसूल आणि राजकीय नेत्यांच्या दुर्लक्षामुळ या गावाला अनेक समस्यांना तोंड द्यावं लागत होतं. मात्र, 2004 मध्ये गावकऱ्यांनी या गावाचं रूपडंच पालटण्याच ठरवलं आणि आज शेळकेवाडी स्वच्छता, पर्यावरण संरक्षण आणि स्वयंपूर्णतेचं जिल्ह्यातील एकमेव आदर्श गाव बनलंय. याच ‘पिंक व्हिलेज’बाबत लोकल18 च्या माध्यमातून जाणून घेऊ.
advertisement
गावाच्या समस्यांवर मात
शेळकेवाडी हे छोटेसे गाव. येथील लोकसंख्या कमी असल्याने ग्रामपंचायतीला मिळणारा महसूलही अवघा दोन ते तीन लाख रुपये इतकाच होता. कमी लोकसंख्येमुळे राजकीय नेत्यांचेही या गावाकडे लक्ष नव्हते, त्यामुळे गाव अनेक गंभीर समस्यांमध्ये अडकले होते. स्वच्छता, पाणी, वीज यासारख्या मूलभूत सुविधांचा अभाव होता. पण 2004 मध्ये गावकऱ्यांनी ठरवले की, यापुढे परिस्थितीशी झुंजण्याऐवजी गावाला समृद्ध आणि स्वच्छ बनवायचे. केंद्र आणि राज्य सरकारच्या विविध योजनांची माहिती घेऊन ग्रामस्थांनी त्या योजनांमध्ये सहभाग घ्यायला सुरुवात केली. यामुळे गावात नाविन्यपूर्ण उपक्रम राबवले गेले आणि गाव स्वच्छता व समृद्धीच्या दिशेने वाटचाल करू लागले. माजी सरपंच जयसिंग शेळके सांगतात, “ग्रामस्थांच्या एकजुटीमुळे आणि योजनांचा योग्य वापर केल्यामुळे आम्ही गावाचा चेहरामोहरा बदलला.”
IPS बिरदेव डोणे! मेंढपाळाच्या पोऱ्या असा झाला सायब, प्रत्येकांनी पाहावा असा VIDEO
सौरऊर्जेचा चमत्कार
शेळकेवाडीने सौरऊर्जेच्या माध्यमातून एक क्रांती घडवली. पंतप्रधान सूर्य घर योजनेंतर्गत गावातील प्रत्येक घरात सोलर सिस्टीम बसवण्यात आली. सोलर सिस्टीम बसवण्यासाठी लागणाऱ्या 67 हजार रुपये खर्चापैकी ग्रामस्थांकडून फक्त 5 हजार रुपये घेण्यात आले, तर उर्वरित रक्कम गावाला मिळालेल्या पुरस्काराच्या रकमेतून भागवली गेली. याशिवाय, या योजनेतून प्रत्येक घराला 30 हजार रुपये अनुदान मिळाले.
शेळकेवाडी येथील गावकऱ्यांचे वीज बिल आता शून्य रुपये येत आहे. इतकेच नव्हे, तर प्रत्येक घरातून 2 ते 3 युनिट वीज महावितरणला विकली जात आहे. गावातील नदीवर सोलर पॅनल्स बसवूनही वीज निर्मिती केली जाते. यामुळे शेळकेवाडी हे कोल्हापूर जिल्ह्यातील पहिले 100 टक्के सौरऊर्जेवर चालणारे गाव बनले आहे. गावकऱ्यांचे आर्थिक बजेट आता सुधारले आहे आणि विजेच्या बिलाची चिंता पूर्णपणे मिटली आहे.
बायोगॅस आणि कचरा व्यवस्थापन
शेळकेवाडीने सौरऊर्जेबरोबरच बायोगॅस निर्मितीचा उपक्रमही यशस्वीपणे राबवला. गावातील जनावरांचे शेण आणि ओला कचरा बायोगॅस निर्मितीसाठी वापरला जातो. यामुळे गावकऱ्यांना स्वयंपाकासाठी लागणारे इंधन सहज उपलब्ध झाले आहे. सुका कचरा आणि प्लास्टिक कचऱ्याचे व्यवस्थापन ‘अवनी’ संस्थेमार्फत केले जाते. यामुळे गाव स्वच्छ राहते आणि पर्यावरणाचे नुकसान टाळले जाते. गावकरी महिला योगिता शेळके सांगतात, “आमच्या मेहनतीमुळे आणि एकजुटीमुळे गावाने हे यश मिळवले. आम्हाला आमच्या गावाचा अभिमान आहे.”
Kolhapur News: कोल्हापुरात चक्क मांडव घालून स्वस्तात मटण विक्री, नेमकं काय आहे प्रकरण?
‘पिंक व्हिलेज’ची ओळख
शेळकेवाडीच्या एकजुटीचे प्रतीक म्हणून संपूर्ण गाव गुलाबी रंगात रंगवण्यात आले आहे. ग्रामपंचायत, घर, शाळा, अगदी म्हशीचा गोठाही गुलाबी रंगात न्हाऊन निघाला आहे. यामुळे गावाला ‘पिंक व्हिलेज’ ही ओळख मिळाली. हा गुलाबी रंग केवळ सौंदर्यासाठी नाही, तर गावकऱ्यांच्या सामूहिक संकल्पाचे आणि नव्या दिशेने पुढे जाण्याच्या इच्छेचे प्रतीक आहे. गावकरी महिला सरिता शेळके सांगतात, “गुलाबी रंगाने गावाला नवे रूप मिळाले. आमच्या गावाची ओळख आता देशभर पसरली आहे.”
महिलांचा सन्मान
शेळकेवाडीने महिलांच्या सन्मानासाठी एक अनोखा पुढाकार घेतला आहे. गावातील प्रत्येक घर महिलेच्या नावावर ठेवण्यात आले आहे. यामुळे महिलांना सामाजिक आणि आर्थिकदृष्ट्या सन्मान मिळाला आहे. बचत गटांमुळे महिलांना स्वावलंबनाची संधी मिळाली आहे. गावातील महिला एकमेकांच्या शेतात काम करतात, छोटे-मोठे व्यवसाय करतात आणि गावाच्या विकासात महत्त्वाची भूमिका बजावतात. योगिता शेळके पुढे सांगतात, “आम्हाला फक्त घरच नाही, तर गावाच्या विकासात सहभागी होण्याची संधी मिळाली. आम्ही स्वतःच्या पायावर उभ्या राहिलो आहोत.”
स्वच्छता आणि नवे प्रयोग
कमी महसूल असूनही शेळकेवाडीने स्वच्छतेकडे विशेष लक्ष दिले आहे. गावात स्वच्छता राखण्यासाठी नवनवीन प्रयोग केले जात आहेत. संत गाडगेबाबा ग्राम स्वच्छता अभियानाच्या सर्वेक्षणासाठी लवकरच एक टीम शेळकेवाडीला भेट देणार आहे. या स्पर्धेत राज्यात अव्वल येण्याचा गावाचा मानस आहे. ग्राम विकास अधिकारी सुरेखा आवाड सांगतात, “आम्ही स्वच्छता आणि विकासासाठी सतत प्रयत्न करत आहोत. येणाऱ्या स्पर्धेत आम्ही अव्वल येण्यासाठी कटिबद्ध आहोत.”
शहरी आणि ग्रामीण भागांसाठी प्रेरणा
शहरांमध्ये वीज आणि इंधनाच्या अतिवापरामुळे मोठी बिले येतात आणि अनेकांच्या आर्थिक बजेटवर ताण येतो. अशा परिस्थितीत शेळकेवाडीने शासकीय योजनांचा पुरेपूर वापर करून स्वयंपूर्णतेचा आदर्श घालून दिला आहे. सौरऊर्जा, बायोगॅस, कचरा व्यवस्थापन आणि महिलांचा सहभाग यामुळे गावाने स्वतःची वेगळी ओळख निर्माण केली आहे. शहरी आणि इतर ग्रामीण भागांनी शेळकेवाडीकडून प्रेरणा घेण्याची गरज आहे. गावाने केवळ स्वतःचा विकासच केला नाही, तर पर्यावरण संरक्षण आणि स्वच्छतेचा संदेशही दिला आहे.
जगाच्या नकाशावर शेळकेवाडी
शेळकेवाडीने आपल्या छोट्याशा प्रयत्नांनी जगाच्या नकाशावर स्वतःचे स्थान निर्माण केले आहे. सौरऊर्जा, बायोगॅस, स्वच्छता आणि महिलांचा सहभाग यामुळे हे गाव देशभरात चर्चेत आहे. गावकऱ्यांची एकजूट, योजनांचा योग्य वापर आणि नव्या प्रयोगांनी शेळकेवाडीला ‘पिंक व्हिलेज’ ही ओळख मिळवून दिली. या गावाने दाखवून दिले की, कमी संसाधने असली तरी मेहनत आणि एकजुटीने मोठे यश मिळवता येते.
पुढील वाटचाल
शेळकेवाडी थांबणार नाही. गावकरी आता आणखी नव्या योजनांचा आणि प्रयोगांचा विचार करत आहेत. स्वच्छता, पर्यावरण संरक्षण आणि आर्थिक स्वावलंबन यावर गावाचा भर आहे. येत्या काळात शेळकेवाडी आणखी मोठी झेप घेईल आणि इतर गावांसाठी एक प्रेरणास्थान बनेल, यात शंका नाही. शेळकेवाडीचा हा प्रवास खरोखरच प्रेरणादायी आहे.