नुसता प्रवास नको, आता घ्या इतिहासाचा 'लाईव्ह' अनुभव! भारतातली 5 हेरिटेज म्युझियम्स, जिथे मिळते अद्भुत शांती

5 Best Heritage Museums in India : आजकाल प्रवास करणे म्हणजे फक्त नवीन शहर पाहणे किंवा हॉटेलमध्ये राहणे नाही. आता प्रवाशांना अशी ठिकाणे हवी आहेत, जिथे इतिहासाचा स्पर्श, संस्कृतीशी जोडणी आणि नवीन काहीतरी शिकण्याची संधी मिळेल. भारतात अशी अनेक हेरिटेज म्युझियम्स आणि स्थळे आहेत, जी पर्यटकांना केवळ जुन्या आठवणींशी जोडत नाहीत, तर एक नवीन अनुभव देखील देतात.

विशेष म्हणजे, आजची पिढी खास करून अशी ठिकाणे शोधते, जी एक्सप्लोर करायला मजेदार आणि इंस्टाग्राम-ट्रेंडिंग कंटेंटचा स्रोत असतील. येथील कलाकृती, गॅलरी आणि प्रतिष्ठापने (installations) इतकी सुंदर आहेत की, प्रत्येक फोटो रीलमध्ये जीव भरतो! चला तर भारतातील 5 हेरिटेज म्युझियम्सची सविस्तर माहिती घेऊया...

1) अभय प्रभावना म्युझियम आणि ज्ञान केंद्र, पुणे : पुण्यात असलेले हे म्युझियम जगातील सर्वात मोठ्या खासगी म्युझियमपैकी एक आहे. 55 एकरवर पसरलेले हे संकुल 'विचारांचे संग्रहालय' (Museum of Ideas) म्हणून ओळखले जाते. येथे ऋषभदेव यांची 13.2 मीटर उंच आर्ट डेको (Art Deco)-शैलीतील मूर्ती आहे. तसेच, 30.5 मीटर उंच मानस्तंभ आणि 350 हून अधिक कलाकृती तत्त्वज्ञान सोप्या पद्धतीने समजावून सांगतात. येथील हेरिटेज वॉकमुळे धोलावीरा आणि प्राचीन गुंफांसारख्या स्थळांचा अनुभव मिळतो. हे विद्यार्थी, कुटुंबे आणि आध्यात्मिक पर्यटकांसाठी एक लोकप्रिय डेस्टिनेशन आहे.

2) कुलथूपुझा फॉरेस्ट म्युझियम, केरळ : ऑगस्ट 2023 मध्ये उघडलेले हे म्युझियम अंदाजे 3.3 एकरमध्ये पसरलेले असून, निसर्ग आणि संस्कृतीचा मिलाफ आहे. पाच सभागृहांमध्ये वन परिसंस्था (forest ecosystem), आदिवासी संस्कृती आणि विविध लाकडी प्रजाती दर्शविल्या आहेत. येथील व्हर्च्युअल झू (virtual zoo) आणि लाईट-अँड-साऊंड शो (light-and-sound show) खास आहेत. हे म्युझियम कुटुंबे आणि पर्यावरणप्रेमींसाठी (eco-lovers) एक उत्तम ठिकाण आहे.

3) म्युझियम ऑफ आर्ट अँड फोटोग्राफी (MAP), बेंगळुरू : बेंगळुरूमधील हे आधुनिक सांस्कृतिक केंद्र 2023 मध्ये उघडले असून, सध्या ट्रेंडिंगमध्ये आहे. यात टेक्सटाइल्स, हस्तकला, ​​फोटोग्राफी आणि आधुनिक कलेसह 20000 हून अधिक कलाकृती आहेत. हे जुनी आणि नवीन कला एका अद्वितीय (uniquely) पद्धतीने एकत्र करते. सार्वजनिक कार्यक्रम आणि शिल्प उद्यान (sculpture garden) यामुळे हे कलाप्रेमींसाठी एक लोकप्रिय ठिकाण बनले आहे.

4) बंजारा हेरिटेज म्युझियम, वाशिम, महाराष्ट्र : ऑक्टोबर 2024 मध्ये सुरू झालेले हे म्युझियम संपूर्णपणे बंजारा समाजाला समर्पित आहे. या संकुलाचे मुख्य आकर्षण म्हणजे 45-मीटर उंच सेवध्वज आणि संत सेवालाल महाराजांची मूर्ती. हे चार मजली म्युझियम असून, यात 13 गॅलरी आहेत. यामध्ये बंजारा समाजाच्या परंपरा आणि इतिहासाचे दर्शन घडते. सायंकाळी होणारा लाईट-अँड-साऊंड शो पर्यटकांसाठी एक मोठे आकर्षण ठरत आहे.

5) वडनगर पुरातत्व अनुभव संग्रहालय, गुजरात : जानेवारी 2025 मध्ये सुरू झालेले हे म्युझियम पर्यटकांना इतिहास आणि पुरातत्वशास्त्राचा लाईव्ह अनुभव देते. हे ठिकाण इतिहासप्रेमींसाठी स्वप्नवत डेस्टिनेशन आहे. येथील 50-मीटर लांब पूल विशेष आहे, जो पर्यटकांना थेट 2500 वर्षांपूर्वीच्या अवशेषांवरून (ruins) चालत जाण्याची संधी देतो. येथे 5000 हून अधिक कलाकृती प्रदर्शित केल्या आहेत, ज्यात प्राचीन नाणी, साधने आणि दागिने यांचा समावेश आहे.

ही स्थळे दाखवून देतात की भारताचा इतिहास केवळ पुस्तकांमध्ये मर्यादित नाही, तर तो अनुभवता येतो. या ठिकाणी भेट दिल्यावर प्रवासी केवळ ज्ञानच नाही, तर आयुष्यभर टिकणाऱ्या आठवणी घेऊन परततात. तुमचा पुढील प्रवास 'अनुभव-आधारित' असावा असे वाटत असेल, तर या ठिकाणांना तुमच्या यादीत नक्की समाविष्ट करा.