Fish : हे मासे खाताना जपूनच! आहेत चविष्ट, पण बनवताना छोटी चूक आणि थेट मृत्यूच

मासे म्हणताच अनेकांच्या तोंडाला पाणी सुटलं असेल. पण मासे बनवतानाही काळजी घ्यायला हवी. काही मासे नीट स्वच्छ केले नाही तर ते कडू लागतात. तर काही मासे असे की ते बनवताना थोडी जरी चूक केली तरी तुमचा जीव धोक्यात येऊ शकतो. अशाच काही माशांबाबत माहिती.

या यादीत सगळ्यात वर आहे तो म्हणजे पफरफिश. जो फुगू म्हणूनही ओळखला जातो. जपानमधील एक प्रसिद्ध मासा. जो कापताना किंवा शिजवताना केसाइतकी जरी चूक झाली तरी खाणाऱ्याला वाचवणं अशक्य होतं.

पफरफिशमध्ये टेट्रोडोटॉक्सिन नावाचं अत्यंत धोकादायक न्यूरोटॉक्सिन असतं. शास्त्रज्ञांच्या मते हे विष माशांच्या शरीरातच तयार होत नाही, तर ते मासे त्यांच्या आहारातून वापरत असलेल्या बॅक्टेरियांपासून येतं. हे विष माशांच्या यकृतात, डोळ्यांत आणि इतर अवयवांमध्ये जमा होतं.

जेव्हा एखादी व्यक्तीच्या शरीरात हे विष जातं तेव्हा ते शरीरातील मज्जातंतू सिग्नल अवरोधित करतं. मासा खाल्ल्यानंतर 20 मिनिटांपासून 3 तासांच्या आत लक्षणं दिसून येतात. ओठ आणि जीभ सुन्न होते, चक्कर येते, उलट्या होतात आणि डोकेदुखी होते. हळूहळू संपूर्ण शरीर लकवाग्रस्त होतं. शेवटी श्वसनक्रिया बंद पडते. सर्वात भयावह गोष्ट म्हणजे टेट्रोडोटॉक्सिनसाठी कोणताही उतारा नाही. म्हणजे जर विष पसरलं तर मृत्यू जवळजवळ निश्चित आहे.

जपानमध्ये सर्वांनाच फुगु बनवता येत नाही. ते तयार करण्यासाठी शेफना वर्षानुवर्षे कठोर प्रशिक्षण घ्यावं लागतं. प्रशिक्षणानंतर त्यांना एक अतिशय कठीण परीक्षा उत्तीर्ण करावी लागते ज्यामध्ये त्यांना उर्वरित मांस दूषित न करता माशांचे विषारी भाग काढून टाकावे लागतात. सरकार फक्त पात्र शेफनाच परवाना देतं. म्हणूनच फुगु इतका महाग आहे आणि तो फक्त प्रमाणित रेस्टॉरंटमध्येच दिला जातो. थोडीशी चूक ग्राहकाच्या मृत्यूला कारणीभूत ठरू शकते.

पूर्व अटलांटिक आणि भूमध्यसागरात आढळणारा सालेमा पोर्गी नावाचा मासाही असाच. त्याला बोलीभाषेत ड्रिमफिश म्हणून ओळखलं जातं. या माशाचं विशेषतः डोकं खाल्ल्याने विचित्र आवाज ऐकू येऊ शकतात आणि भयानक दृश्ये अनुभवता येतात. ही नशा एलएसडी या ड्रग्जसारखीच आहे. वैज्ञानिक भाषेत याला इचथियोअ‍ॅलीनोटॉक्सिझम म्हणतात.

हे नेहमीच घडत नाही. हे फक्त वर्षाच्या काही विशिष्ट वेळी घडते. शास्त्रज्ञांचा असा सिद्धांत आहे की ही नशा ही माशा खाणाऱ्या शैवाल किंवा फायटोप्लँक्टनपासून येते. रोमन काळात लोक या माशाचा वापर नशेसाठी करत असत.

केवळ विचित्र दिसणारे मासे धोकादायक नसतात. कोरल रीफसारखे सुंदर मासेदेखील प्राणघातक असू शकतात. त्यामध्ये सिगुआटोक्सिन नावाचं न्यूरोटॉक्सिन असतं.

समुद्रात डायनोफ्लेजेलेट्स नावाचे शैवाल आढळतात. लहान मासे त्यांना खातात. मग बाराकुडा आणि मोरे ईलसारखे मोठे शिकारी मासे त्या लहान माशांना खातात. अशाप्रकारे विष अन्नसाखळीतून वर जाते आणि मोठ्या माशांमध्ये जमा होतं. केवळ भक्षक मासेच नाही तर रेड स्नॅपर आणि सी बास सारख्या सामान्य माशांनाही याने दूषित केलं जाऊ शकतं. हे विष डोके, यकृत आणि आतड्यांमध्ये सर्वाधिक प्रमाणात असतं.

हवामान बदलामुळे हा धोका वाढत आहे हे जाणून तुम्हाला आश्चर्य वाटेल. जेव्हा समुद्राचं तापमान वाढतं तेव्हा प्रवाळ खडक मरण्यास सुरुवात होते. डायनोफ्लॅगेलेट शैवाल मृत प्रवाळांवर वेगाने वाढतात. अधिक शैवाल म्हणजे माशांमध्ये जास्त विषारी पदार्थ. याचा अर्थ जागतिक तापमानवाढ तुमच्या प्लेटवरील मासे आणखी विषारी बनवत आहे.

वर उल्लेख केलेल्या माशांचा तात्काळ परिणाम होतो, तर काही हळूहळू मारतात. तेलकट मासे आणि मोठे शिकारी मासे पारा जमा करतात, जो अन्नसाखळीत वर जाणारा एक न्यूरोटॉक्सिन देखील आहे. किंग मॅकरेल, स्वॉर्डफिश आणि शार्कसारख्या माशांमध्यं पाराचे प्रमाण जास्त असतं. त्यांचं नियमित सेवन केल्याने मेंदू आणि मज्जासंस्थेला, विशेषतः गर्भवती महिला आणि मुलांसाठी, लक्षणीय नुकसान होऊ शकते.