श्रावण उपवासात चुकूनही खाऊ नका 'हे' पदार्थ, उपवासाचे 'हे' नियम पाळाच; शरीरही राहील निरोगी!

श्रावणातील उपवास हा भगवान शंकराची पूजा आणि आत्मशुद्धीसाठी महत्त्वाचा असतो. या काळात भाविक उपवास करतात आणि सात्विक जीवनशैलीचा अवलंब करतात. अशा वेळी काय खावे आणि काय खाऊ नये, याची काळजी घेणे महत्त्वाचे आहे. योग्य आहारामुळे केवळ उपवास यशस्वी होत नाही, तर शरीरही निरोगी राहते.

उपवासात काय खाऊ शकता? :श्रावण उपवासात सात्विक आणि हलके अन्न खाणे उत्तम. तुम्ही केळी, सफरचंद, पपई, डाळिंब यांसारखी फळे खाऊ शकता. तसेच, साबुदाणा, भगर, राजगिरा पीठ आणि शिंगाडा पीठ देखील खाऊ शकता. उपवासात दही आणि दूध हे देखील ऊर्जा देणारे पर्याय आहेत.

मिठात संयम ठेवा : उपवासात सेंधव मीठ वापरले जाते. ते पचायला हलके असते आणि धार्मिक दृष्ट्याही शुभ मानले जाते. सामान्य मिठाचे सेवन निषिद्ध आहे, त्यामुळे उपवासात फक्त सैंधव मीठच पदार्थांमध्ये घाला.

धान्ये आणि डाळी का खाऊ नयेत? : उपवासाच्या नियमांनुसार, भात, गहू, डाळी आणि मांसाहारी पदार्थ वर्ज्य आहेत. या गोष्टींना जड आणि तामसिक मानले जाते, ज्यामुळे साधनेत अडथळा येतो. धान्यांऐवजी भगर आणि राजगिरा यांसारख्या पर्यायांचा वापर करा, ज्यामुळे शरीराला ऊर्जा मिळेल आणि नियमही पाळले जातील.

लसूण, कांदा आणि तामसिक पदार्थ दूर ठेवा : श्रावण उपवासात कांदा, लसूण, मांस, दारू आणि जास्त तळलेले मसालेदार पदार्थ टाळावेत. हे सर्व तामसिक प्रवृत्ती वाढवतात, ज्यामुळे साधना आणि भक्तीमध्ये अडथळा निर्माण होतो. सात्विकता टिकवून ठेवण्यासाठी उकडलेले किंवा कमी मसालेदार पदार्थांना प्राधान्य द्या.

चहा आणि कॉफी कमी करा; हर्बल पर्याय वापरा : अनेक लोक उपवासात चहा पितात, परंतु जास्त कॅफिनमुळे शरीरात पाण्याची कमतरता (dehydrate) होऊ शकते. त्याऐवजी, तुळस, आले किंवा दालचिनी असलेले हर्बल चहा घेणे चांगले. यामुळे शरीर शांत राहील आणि दिवसभर ऊर्जा मिळेल.

पाणी पिण्याकडे विशेष लक्ष द्या : पावसाळ्यात (मान्सून) आर्द्रता जास्त असते, ज्यामुळे शरीरात पाण्याची कमतरता होऊ शकते. म्हणून, लिंबू पाणी, नारळ पाणी किंवा साधे पाणी पुरेसे प्या. फक्त शुद्ध आणि उकळलेले पाणी पिण्याची आठवण ठेवा, जेणेकरून पोटाचे आजार टाळता येतील.

खूप वेळ उपाशी राहू नका : उपवासात दिवसभर काहीच खाऊ नये असे आवश्यक नाही. जास्त वेळ उपाशी राहिल्याने अशक्तपणा आणि चिडचिड होऊ शकते. वेळोवेळी फळे, मखाने, दूध, सुकामेवा किंवा साबुदाणा खिचडी यांसारखे हलके पदार्थ घेत राहा, जेणेकरून शरीर निरोगी राहील आणि मनही भक्तीमध्ये रमून जाईल.

भक्ती आणि समजुतीने उपवास करा : उपवासाचा उद्देश केवळ उपाशी राहणे नाही, तर शरीर, मन आणि आत्म्याची शुद्धी करणे आहे. त्यामुळे, खाण्यापिण्याबाबत कठोर राहा, पण शरीराच्या गरजाही समजून घ्या. योग्य आहार, सात्विकता आणि शंकराच्या नियमित पूजेनेच श्रावण उपवासाचे पूर्ण फायदे मिळू शकतात.