वडील-मुलगी, सासरा-सून, शिक्षक-विद्यार्थी... यांच्यात अनैतिक संबंध का निर्माण होतात? मानसशास्त्र काय सांगतं?

सामान्यतः समाजाची रचना अशी असते की, एक पुरुष आणि एक स्त्री विवाहबंधनात बांधले जातात आणि आयुष्यभर एकत्र राहतात. पण या रचनेबाहेरचे संबंध, जसे की अनैतिक आकर्षण किंवा गैरसंबंध समाजात गोंधळ निर्माण करतात. अशा परिस्थितीत अनेकदा घर सोडून जाणं, लिव्ह-इन रिलेशनशिप किंवा अनपेक्षित गर्भधारणा यांसारख्या समस्या येतात. हे सगळं समाजाला विचार करायला लावतं की अशा परिस्थितीमागची कारणं काय असू शकतात? या प्रश्नाचं उत्तर शोधण्यासाठी लोकल18 ने सुरतचे मानसोपचारतज्ज्ञ आणि सेक्सोलॉजिस्ट डॉ. मुकुल चोक्सी यांच्याशी संपर्क साधला, ज्यांनी या संदर्भात महत्त्वाची माहिती दिली.

डॉ. चोक्सी यांच्या मते, अशा अनैतिक संबंधांमागे विषमलिंगी आकर्षणाची भूमिका महत्त्वाची असते, ज्यात वयाचं बंधन नसतं. हे आकर्षण सामाजिक रचना आणि अपेक्षांनी नियंत्रित केलेलं असतं. साधारणपणे 90-95% लोक या मर्यादांचं पालन करतात, पण 1-2% प्रकरणांमध्ये अशा असामान्य घटना समोर येतात. या घटना लैंगिक इच्छा आणि प्रेमाच्या ओढीने प्रेरित असतात, जे मानवी स्वभावाचा अविभाज्य भाग आहे. अशा आकर्षणांना समाजाचे नियम, कायदे आणि रूढी नियंत्रित करतात, पण जेव्हा हे नियंत्रण अपयशी ठरतं, तेव्हा अशा घटना घडतात.

डॉ. चोक्सी यांनी फ्रॉइडच्या मानसशास्त्राच्या सिद्धांताचा संदर्भ देत सांगितलं की, लैंगिक इच्छा किंवा प्रेमाची ओढ याला 'प्रवृत्ती' म्हणतात. शेकडो वर्षांपूर्वी फ्रॉइडने सांगितलं होतं की, मानवी मनाच्या तीन घटकांपैकी एक 'इड' आहे, जे लैंगिक इच्छा आणि शारीरिक गरजांचं प्रतिनिधित्व करतं. हे इड माणसाला अनैतिक वर्तनाकडे ढकलतं. मात्र, 'इगो' नावाचा दुसरा घटक, जो समज आणि नियंत्रणाचं प्रतीक आहे, या इच्छांना आवर घालतो. इगो समाजाचे नियम, कायदे आणि संस्कृतीच्या आधारावर काम करतो. जेव्हा इगो इडला नियंत्रित करण्यात अयशस्वी ठरतो, तेव्हा व्यक्ती अनैतिक कृत्यांकडे आकर्षित होतो, ज्याचं फळ अशा घटनांमध्ये दिसतं.

आधुनिक युगातील नात्यांची गुंतागुंत आणि सामाजिक पतनाच्या घटना चिंताजनक आहेत. लैंगिक आकर्षण, मानसिक घटक आणि सामाजिक नियंत्रणाचं अपयश यांसारख्या कारणांमुळे हे घडतं आहे. अशा घटना टाळण्यासाठी समाजाने शिक्षण, जागरूकता आणि कायदेशीर पावलं उचलण्याची गरज आहे. डॉ. चोक्सी यांची माहिती या समस्येची अधिक सखोलपणे समजून घेण्यास मदत करते, जेणेकरून भविष्यात अशा घटना कमी होतील आणि समाजाची नैतिक रचना अधिक मजबूत होईल.