भाजीपाला शेतीतील सर्वात मोठा फायदा म्हणजे विविध पिकांची लवकर काढणी आणि कमी खर्चात जास्त उत्पादन. पालेभाज्या जसे की पालक, मेथी, कोथिंबीर, मुळा आणि कांदा पात ही पिके 25 ते 30 दिवसांत विक्रीसाठी तयार होतात. एका एकरावर सरासरी 5 ते 10 हजार रुपये खर्च येऊन 30 ते 50 हजार रुपयांपर्यंत उत्पन्न मिळू शकते. तर भेंडी, वांगी, कारले, दोडका आणि काकडी अशी चढती पिके 50 ते 90 दिवसांत 1 ते 1.5 लाखांचा नफा देण्याची क्षमता ठेवतात.
advertisement
योग्य काळात रोपे लावली तर बाजारात चांगली किंमत मिळते. शासकीय योजनांचा उपयोग करून आणि आधुनिक तंत्रज्ञान स्वीकारून खर्चात मोठी बचत करता येते. ठिबक सिंचन आणि मल्चिंगचा वापर केल्यास पाणी आणि तणनियंत्रणावर नियंत्रण ठेवता येते. सेंद्रिय खत, जिवामृत, कंपोस्ट आणि घरगुती कीटकनाशक वापरल्यास उत्पादन निरोगी राहते आणि खर्चही कमी होतो. इंटरक्रॉपिंग पद्धतीने एकाच शेतात दोन पिके घेतल्यास जमिनीचा जास्तीत जास्त वापर होतो आणि नफा आणखी वाढतो.
बाजारपेठेपर्यंत पोहोचण्याचा मार्ग हा सर्वात महत्त्वाचा टप्पा आहे. थेट बाजारपेठेत विक्री करणे, साप्ताहिक बाजारात जाणे किंवा ऑनलाइन ऑर्डर घेणे हा सर्वात फायदेशीर मार्ग मानला जातो. तसेच FPO (Farmers Producer Organisation) मध्ये सामील झाल्यास थेट हॉटेल, किराणा दुकान किंवा घाऊक व्यापाऱ्यांशी व्यवहार करता येतात. मधला दलाल वगळल्यास शेतकऱ्याला अधिक किंमत मिळते. काही शेतकरी आता स्वतःचा छोटा ब्रँड तयार करून पॅकेजिंगसह विक्री सुरू करत आहेत.
भाजीपाला शेती ही फक्त शेती नसून एक छोटा व्यवसाय आहे, असे आता स्पष्ट होत आहे. पोलिहाऊस किंवा शेडनेट असल्यास वर्षभर उत्पादन घेता येते आणि भाव कमी-जास्त करण्यावर नियंत्रण मिळते. योग्य नियोजन, निवडक पिकांची निवड आणि थेट विक्री हे तीन घटक राबवल्यास कमी भांडवलातही भाजीपाला शेतीतून मोठा नफा मिळू शकतो. बदलत्या बाजारपेठेचा अभ्यास करून स्मार्ट पद्धतीने शेती केली तर भाजीपाला शेती शेतकऱ्यांच्या आर्थिक प्रगतीचा खरा मार्ग ठरू शकते.