दुग्ध व्यवसाय सुरू करताना प्राण्यांची निवड करताना स्थानिक हवामान आणि पाण्याच्या उपलब्धतेचा विचार करणे आवश्यक असते. सुरुवातीला आरोग्यदायक आणि उत्पादनक्षम जनावर घेतल्यास चांगले परिणाम मिळतात. शेतकऱ्यांनी प्राण्यांसाठी स्वच्छ आणि पर्याप्त पाणी तसेच संतुलित आहाराची व्यवस्था करावी. विशेषतः चारा व्यवस्थापन, लसीकरण आणि वेळोवेळी वैद्यकीय तपासणी केल्यास प्राण्यांचे आरोग्य टिकून राहते आणि दूध उत्पादन अधिक प्रमाणात होते. शेतकऱ्यांनी प्राण्यांची स्वच्छ झोपडी आणि दूध काढण्यासाठी योग्य व्यवस्था करणे अत्यंत आवश्यक आहे.
advertisement
Success Story: घरी फक्त एक एकर शेती, तरुण शेतकऱ्यानं केला झेंडूचा प्रयोग, कमाई 5 लाख
दुग्ध व्यवसायासाठी शेतकऱ्यांनी स्थानिक कृषी विभाग किंवा दुग्ध संघटनांच्या मार्गदर्शनाचा लाभ घ्यावा. सरकारी योजना आणि सबसिडी उपलब्ध असल्यामुळे व्यवसाय सुरू करताना शेतकऱ्यांनी याचा उपयोग करावा. प्रशिक्षण शिबिरांमध्ये सहभागी होऊन दुग्ध व्यवसायाची योग्य पद्धत शिकणे उपयुक्त ठरते. व्यवसाय सुरुवातीला छोट्या प्रमाणात सुरू करावा आणि त्यानंतर अनुभव मिळवून विस्तार करावा. यामुळे आर्थिक धोक्याचे प्रमाण कमी होते आणि व्यवसाय अधिक सुदृढ होतो.
उत्पादित दूध स्थानिक बाजारपेठेत थेट विक्री करणे किंवा दुग्ध संघटनांशी संपर्क साधून विकणे हे व्यवसायाचे मुख्य मार्ग असू शकतात. शेतकऱ्यांनी गुणवत्तेवर विशेष भर देऊन चांगल्या ग्राहकांचा विश्वास मिळवावा. चांगल्या ब्रँडिंग आणि दर्जेदार दूध उत्पादन केल्यास शेतकऱ्यांचे उत्पन्न सातत्याने वाढू शकते. याशिवाय दुधाचे विविध उत्पादन दही, तूप, पनीर करून मूल्यवर्धन करता येते.
शेतीसोबत दुग्ध व्यवसायामुळे ग्रामीण भागात रोजगार निर्मितीही होते. अनेक शेतकरी यामुळे आर्थिक स्थैर्य प्राप्त करतात आणि शेतातल्या अतिरिक्त कामाच्या संधी वाढतात. यामुळे ग्रामीण अर्थव्यवस्था मजबूत होते आणि शेतकऱ्यांचे जीवनमान सुधारते. त्यामुळे दुग्ध व्यवसायाला प्रोत्साहन देणे अत्यंत गरजेचे आहे. शेतकरी यासाठी लागणारे मार्गदर्शन, आर्थिक मदत आणि तंत्रज्ञानाचा योग्य वापर करून व्यवसायात यशस्वी होऊ शकतात.