Alcohol Fact : थंडी वाढताच दारुची नशा हळूहळू चढते? असं तुमच्यासोबत ही होतं का? यामागचं सत्य 99 टक्के लोकांना माहित नाही

हिवाळ्याची रात्र, शेकोटीची ऊब, मित्रांची गप्पांची मैफिल… आणि हातात गरमागरम ग्लास. थंड हवेत दारूची “किक” वेगळीच वाटते, नाही का? अनेकांना तर असंही वाटतं की उन्हाळ्यापेक्षा हिवाळ्यात दारु पिण्याची मजा जास्त आहे, कारण तेव्हा नशा कमी चढते किंवा बरीच उशिरा चढते.पण तुम्हाला माहितीय का की याचा संबंध विज्ञानाशी आहे? चला, हिवाळ्यात दारूचा परिणाम वेगळा का भासतो यामागचं शरीरशास्त्र नीट समजून घेऊ.

दारू शरीरावर नेमकं काय करते?दारूमधील मुख्य घटक म्हणजे इथेनॉल (Ethanol). हा मेंदूमधील GABA रिसेप्टर्सवर प्रभाव टाकतो. GABA हे मेंदूचं “ब्रेक” सिस्टिम समजा जे न्यूरॉन्सची गती कमी करतं. यामुळे शरीराला आणि मनाला रिलॅक्स वाटतं, ताण कमी होतो, आत्मविश्वास वाढलेला भासतो आणि हळूहळू नशेची भावना येते. पण हाच परिणाम थंड हवेत थोडा वेगळ्या पद्धतीने अनुभवाला येतो. कारण त्यावेळी शरीराचं प्राधान्य “गरमी टिकवणं” असतं.

हिवाळ्यात नशा उशिरा चढतो असं का वाटतं? यामागे वेगवेगळी कारणं आहेत.1) मेटाबॉलिझमचा वेग थोडासा बदलतोहिवाळ्यात शरीर आपली अंतर्गत उष्णता टिकवण्यासाठी सतत ऊर्जा खर्च करत असतं. काही लोकांमध्ये यामुळे मेटाबॉलिझमचा वेग बदललेला/डोळ्यांना न जाणवणारा धीमा होऊ शकतो. परिणाम? दारूचं शोषण नियमित असलं तरी नशेचा “फील” हळूहळू येतो असं वाटू शकतं.म्हणजे दारू कमी चढते असं नाही. फक्त ती जाणवायला उशीर होतो.

2) रक्तप्रवाहाचा “रूट बदलतो”थंड हवेत शरीर बाहेरच्या थंडीपासून वाचण्यासाठी रक्तप्रवाह त्वचेपासून आतल्या अवयवांकडे केंद्रित करतो.यामुळे शरीराच्या काही भागांमध्ये दारूचे घटक तुलनेने उशिरा पोहोचू शकतात आणि तुम्हाला नशा “स्लो” वाटू शकतो.

3) दारूमुळे मिळणारी “गरमी” ही फक्त भ्रम आहेदारू घेतल्यावर लगेच “आह्ह… ऊब आली” असा फील येतो. पण वास्तव असं की दारू शरीराचं तापमान वाढवत नाही. ती फक्त त्वचेवरील रक्तवाहिन्या फुगवते, त्यामुळे वरवर गरम वाटतं. म्हणजे तुमचं शरीर आतून प्रत्यक्षात थंड होण्याची प्रक्रिया सुरूच असते. पण मेंदूला खोटा “हिट सिग्नल” मिळतो.

हिवाळ्यात जास्त दारू पिणं का धोकादायक ठरू शकतं?1) हायपोथर्मियाचा धोका वाढतोदारू घेतल्यावर शरीराची उष्णता जलद गमावण्याची शक्यता वाढते. थंड वातावरणात त्यामुळे हायपोथर्मिया (शरीर तापमान धोकादायकरीत्या कमी होणे) होऊ शकतो. विशेषतः बाहेर, उघड्यावर किंवा रात्री उशिरापर्यंत थंडीत पिणे हा मोठा रिस्क आहे.

2) शरीर “धोक्याचे संकेत” उशिरा देतंनशेत तुमची चेतना आणि प्रतिक्रिया क्षमता कमी होते. त्यामुळे थंडीची झिणझिण, अंग कापरणं, सुन्न पडणं हे धोक्याचे सिग्नल उशिरा जाणवतात.परिणाम? शरीर खूप थंड झाल्यावरच तुम्हाला अंदाज येतो आणि तोपर्यंत नुकसान होण्याची शक्यता वाढलेली असते.

3) “नशा कमी चढतोय” समजून प्रमाण वाढवलं जातंहीच सगळ्यात धोकादायक सवय. नशा उशिरा जाणवतो म्हणून लोक जास्त पितात. पण नशा “उशिरा” चढतोय, “कमी” नाही हा फरक लक्षात न आल्याने ओव्हरड्रिंकिंगचा धोका वाढतो.

मग हिवाळ्यात दारू घेताना काय लक्षात ठेवावं?प्रमाण ठरवूनच प्या नशा उशिरा जाणवतो म्हणून गती वाढवू नकाउघड्यावर किंवा कडाक्याच्या थंडीत पिणं टाळा.गरम, सुरक्षित जागेतच सेवन करा.मध्येच पाणी/गरम पेय घ्या; शरीर हायड्रेट ठेवा.लक्षणं जाणवत असतील (कापरणं, सुन्नपणा, चक्कर) तर ताबडतोब थांबा आणि गरम वातावरणात जा.

हिवाळ्यात दारूचा नशा “कमी” चढतो ही गोष्ट मिथक आहे.फक्त थंडीमुळे शरीराचा प्रतिसाद आणि तुमचा अनुभव बदलतो आणि नशा उशिरा जाणवतो इतकंच.म्हणून पुढच्या वेळी मित्रांसोबत हिवाळ्याची मैफिल रंगताना एक गोष्ट लक्षात ठेवा. थंडीला हरवण्यासाठी दारू नाही, तर काळजी घ्या.

(नोट : वरील माहिती सामान्य माहितीवर आधारीत आहे. न्यूज 18 मराठी मद्यपानासाठी प्रोत्साहन करत नाही. आमचा उद्देश तुमच्यापर्यंत माहिती पोहोचवण्याचा आहे.)