Indian Railway : रात्री सगळे प्रवासी झोपलेले असताना ट्रेनचे 2 ड्रायव्हर करतात हे काम, प्रवाशांना माहिती नाही हा 'राज'

रात्रीच्या शांततेत जेव्हा ट्रेन पुढे जात राहते तेव्हा सर्वत्र अंधार असतो, प्रवासी गाढ झोपेत असतात. अचानक, जेव्हा दुसरी ट्रेन जवळून जाते तेव्हा त्याचा आवाज ऐकू येतो किंवा जेव्हा ट्रेन स्टेशनवर थांबते तेव्हा दूरवरून 'चाय, चाय!' असा आवाज येतो. अशा वातावरणातही ड्रायव्हरच्या केबिनमध्ये क्षणभरही शांतता नसते.

लोको पायलट आणि असिस्टंट लोको पायलट दोघंही वेळोवेळी एकमेकांशी बोलत राहतात. या संभाषणाचे कारण केवळ निरुपयोगी बोलणं नाही तर ते कर्तव्याचा एक अतिशय महत्त्वाचा भाग आहे.

रेल्वे बोर्डाचे माजी सदस्य (पायाभूत सुविधा) प्रदीप कुमार यांनी सांगितलं की रेल्वे मार्गावर एक ते दोन किलोमीटर अंतरावर सिग्नल सहसा बसवले जातात. काही संवेदनशील विभागांमध्ये हे अंतर 500 ते 800 मीटरपर्यंत कमी करण्यात आलं आहे. स्टेशन किंवा जंक्शन जिथं ट्रेनचा वेग कमी असतो, सिग्नलमधील अंतर आणखी कमी ठेवलं जातं, 200 ते 500 मीटर, कारण त्या ठिकाणी ट्रेन नियंत्रित करणं तुलनेने कठीण असतं.

प्रदीप कुमार असंही सांगतात की प्रत्येक सिग्नलला एक नंबर असतो. जेव्हा ट्रेन सिग्नलमधून जाते तेव्हा लोको पायलट त्या सिग्नलचा नंबर मोठ्याने म्हणतो. यासोबतच, तो सिग्नलचा रंग (जसे की लाल, पिवळा, हिरवा) देखील सांगतो. यानंतर, सहाय्यक लोको पायलट माहिती योग्यरित्या समजली आहे याची खात्री करण्यासाठी नंबर आणि रंग पुन्हा सांगतो.

उदाहरणार्थ, जर सिग्नल 1050 क्रमांकाचा असेल आणि तो हिरवा असेल, तर लोको पायलट म्हणेल, "सिग्नल 1050, हिरवा." सहाय्यक पायलट पुन्हा म्हणेल, "सिग्नल 1050 हिरवा." अशाप्रकारे, ट्रेनची सुरक्षितता सुनिश्चित करण्यासाठी दोघांमधील संभाषण रात्रभर चालू राहतं.

प्रत्येक ड्युटीपूर्वी लोको पायलटला संपूर्ण मार्ग नकाशा मिळतो. या नकाशामध्ये ट्रेन कोणत्या मार्गाने जाईल, कुठे थांबेल, किती वेळ थांबावे लागेल, वळण कुठे आहे, कोणत्या क्षेत्रात ती किती वेगाने चालवावी, कोणत्या शहरात येईल आणि कोणती खबरदारी घ्यावी हे समाविष्ट आहे.

ड्रायव्हर या मार्ग नकाशानुसार ट्रेन चालवतो, जेणेकरून कोणत्याही प्रकारची चूक होणार नाही. या संपूर्ण प्रक्रियेचा उद्देश सर्व परिस्थितीत प्रवाशांची आणि ट्रेनची सुरक्षितता सुनिश्चित करणे आहे.