शेतात खत टाकताना पाण्याचे सांभाळा, नाहीतर होईल मोठे नुकसान! पाहा योग्य प्रमाण..
- Published by:Pooja Jagtap
- local18
- Reported by:Prashant Pawar
Last Updated:
शेतीत खत देताना पाण्याचे योग्य प्रमाण काय असावे हा विषय अत्यंत महत्त्वाचा असून तो बराचसा दुर्लक्षित राहतो. जास्त उत्पादन मिळावे म्हणून अनेक शेतकरी मोठ्या प्रमाणावर खत टाकतात, पण त्यासोबत पाण्याचे योग्य प्रमाण राखले नाही तर फायदा होण्याऐवजी उलट नुकसान होते.
मुंबई : शेतीत खत देताना पाण्याचे योग्य प्रमाण काय असावे हा विषय अत्यंत महत्त्वाचा असून तो बराचसा दुर्लक्षित राहतो. जास्त उत्पादन मिळावे म्हणून अनेक शेतकरी मोठ्या प्रमाणावर खत टाकतात, पण त्यासोबत पाण्याचे योग्य प्रमाण राखले नाही तर फायदा होण्याऐवजी उलट नुकसान होते. रासायनिक, सेंद्रिय, द्रवरूप किंवा पाण्यात विरघळणारे खत असो, खत किती टाकायचे हे महत्त्वाचे नसून ते किती पाण्यात द्यायचे हे सर्वात निर्णायक ठरते. योग्य प्रमाणात पाणी वापरल्यास नायट्रोजन, फॉस्फरस, पोटॅश तसेच मायक्रोन्यूट्रिएंट्स यांची कार्यक्षमता तब्बल 30 ते 40 टक्क्यांनी वाढू शकते, असे कृषी तज्ज्ञांचे मत आहे.
द्रवरूप खतांच्या बाबतीत एक साधारण नियम पाळला जातो. 10 लिटर पाण्यात 20 ते 30 मिली खत मिसळावे. पण हे प्रमाण पिकाच्या प्रकारानुसार, वयानुसार आणि हवामानानुसार बदलते. फवारणीसाठी 2% concentration सर्वसाधारणपणे सुरक्षित मानले जाते; म्हणजे 10 लिटर पाण्यात 200 ग्रॅम पावडर खत मिसळल्यास वनस्पती ते सहजतेने शोषू शकते. पाणी कमी वापरल्यास पानांवर जळजळ निर्माण होते आणि खताचा प्रत्यक्ष फायदा होत नाही. उलट पाणी जास्त वापरल्यास खताची ताकद कमी होते आणि अपेक्षित परिणाम साध्य होत नाही.
advertisement
ड्रीप इरिगेशनमधून खत देताना विशेष काळजी घेणे आवश्यक असते. एका अंदाजानुसार प्रति तास 1000 ते 1500 लिटर पाण्यावर 1 ते 1.5 किलो खत मिसळल्यास ते सुरक्षित आणि प्रभावी ठरते. खत देण्यापूर्वी पाण्याचा pH आणि EC मूल्य तपासणे अत्यावश्यक आहे. कारण जास्त आम्लीय किंवा क्षारीय पाण्यात खताचे रासायनिक गुणधर्म बदलतात आणि त्याचा उपयोग पिकांना कमी प्रमाणात होतो. त्यामुळे जमिनीशी जुळणारे पाणी आणि मोजमाप केलेल्या प्रमाणात खत देणे हा सर्वात सुरक्षित मार्ग आहे.
advertisement
पिकांची वाढ ही वेगवेगळ्या टप्प्यांतून होते आणि त्यानुसार खत व पाण्याचे प्रमाणही बदलले पाहिजे. अंकुरवस्थेत जास्त पाणी आणि कमी खत, फुलोऱ्याच्या टप्प्यात संतुलित खत, तर फळधारणेच्या काळात कमी पाणी आणि जास्त पोषणद्रव्ये देणे सर्वात योग्य मानले जाते. ही पद्धत पिकाच्या प्रकृतीनुसार ठरवणे आवश्यक असून “एकच पद्धत सर्व पिकांसाठी” अशा प्रकारचा विचार धोकादायक ठरू शकतो.
advertisement
खताच्या पॅकेटवर ‘Recommended Dosage per Litre’ ही माहिती नेहमी दिलेली असते. परंतु ती अनेकदा न वाचता वापर केली जाते, हा सर्वात मोठा दुरुपयोग आहे. योग्य खत आणि पाण्याचे प्रमाण पाळल्यास प्रत्येक थेंब थेट पिकापर्यंत पोहोचतो व उत्पादनात 20 ते 30 टक्क्यांची वाढ शक्य होते. शेतीतील खरा शक्तीचा स्रोत खत नव्हे, तर त्यासोबत वापरलेले योग्य पाण्याचे प्रमाण आहे – हे जाणून घेणेच आधुनिक शेतीचे खरे सामर्थ्य ठरू शकते.
view commentsLocation :
Mumbai,Maharashtra
First Published :
November 19, 2025 6:57 PM IST
मराठी बातम्या/लाइफस्टाईल/
शेतात खत टाकताना पाण्याचे सांभाळा, नाहीतर होईल मोठे नुकसान! पाहा योग्य प्रमाण..
