शिव रस्त्याच्या नावाखाली तुमच्या जमिनीवर अतिक्रमण होतंय का? कायदेशीर मार्ग काय?
- Published by:Ajit Bhabad
Last Updated:
Agriculture News : महाराष्ट्रातील ग्रामीण भागात अनेक ठिकाणी "शिव रस्ता" या नावाखाली शेतकऱ्यांच्या खाजगी मालकीच्या जमिनीवर अनधिकृत रस्ते टाकले जात असल्याच्या घटना वाढत आहेत.
मुंबई : महाराष्ट्रातील ग्रामीण भागात अनेक ठिकाणी "शिव रस्ता" या नावाखाली शेतकऱ्यांच्या खाजगी मालकीच्या जमिनीवर अनधिकृत रस्ते टाकले जात असल्याच्या घटना वाढत आहेत. काही ठिकाणी ग्रामपंचायत, काही ठिकाणी स्थानिक लोक किंवा राजकीय दबावामुळे शेतकऱ्यांची जमीन परस्पर वापरली जाते. मात्र, अशी जमीन शासकीय अधिग्रहणाशिवाय वापरणे कायद्यानुसार बेकायदेशीर आहे. या परिस्थितीत शेतकऱ्यांकडे काय पर्याय आहेत, आणि त्यांनी कोणते पावले उचलली पाहिजेत, हे जाणून घेणे अत्यावश्यक ठरते.
शिव रस्ता म्हणजे काय?
"शिव रस्ता" हा शब्द सामान्यतः गावातील अंतर्गत रस्त्यासाठी वापरला जातो, जो एक शेतातून दुसऱ्या शेताकडे किंवा गावी जाणारा मार्ग असतो. अनेक वेळा ग्रामस्थांच्या सोयीसाठी अशा रस्त्यांचा उपयोग होतो. पण जर हा रस्ता एखाद्याच्या खाजगी जमिनीतून जात असेल, आणि मालकाची परवानगी नसेल, तर तो वापरणे म्हणजे अतिक्रमणच ठरते.
advertisement
अशा अतिक्रमणाविरोधात काय करू शकता?
सातबारा व फेरफार नोंदी तपासा
सर्वप्रथम तुमच्या जमिनीवरील 7/12 उतारा आणि फेरफार (8अ) नोंदी तपासा. रस्ता सरकारी नोंदीत दाखल आहे का? याची खात्री करा. जर कोणतीही अधिकृत अधिग्रहण प्रक्रिया न झालेली असेल, तर ती जमीन कायदेशीररित्या तुमच्याच मालकीची आहे.
तक्रार अर्ज करा
स्थानिक तलाठी, मंडल अधिकारी व तहसीलदार यांच्याकडे तक्रार अर्ज करा. आपल्या जमिनीवर अनधिकृत रस्ता बांधण्यात आला आहे, अशी माहिती लेखी स्वरूपात द्या. जमिनीचे कागदपत्र, नकाशा आणि फोटो संलग्न करावेत.
advertisement
ग्रामपंचायतीकडे लेखी आक्षेप नोंदवा
ग्रामपंचायतीने जर तुमची परवानगी न घेता रस्ता टाकला असेल, तर ग्रामसेवक व सरपंच यांच्याविरोधात लेखी तक्रार करा. "गाव नमुना क्रमांक 8" मध्ये कोणताही नोंदवहिन रस्ता बांधणे बेकायदेशीर आहे.
पोलीस ठाण्यात तक्रार
जर स्थानिक स्तरावर कोणताही प्रतिसाद मिळत नसेल, किंवा जाणीवपूर्वक अतिक्रमण होत असेल, तर पोलीस ठाण्यात तक्रार दाखल करता येते. ही तक्रार IPC अंतर्गत "अनधिकृत प्रवेश" (Trespass) अंतर्गत येते.
advertisement
न्यायालयीन मदत घ्या
जर सर्व प्रशासकीय स्तरांवर निराकरण न झाल्यास, स्थानिक जिल्हा न्यायालय किंवा सिव्हिल कोर्टात स्थगन आदेश (Injunction) मिळवण्यासाठी अर्ज करता येतो. कोर्टाकडून अतिक्रमण रोखण्याचा व जमीन पूर्ववत करण्याचा आदेश मिळवता येतो.
शेतकऱ्यांसाठी महत्त्वाचा सल्ला
आपल्या जमिनीच्या सीमा मोजणी (मोजणी नंबरासह) वेळोवेळी करून घ्या.
डिजिटल फेरफार किंवा जमिनीच्या नकाशांचा फोटो काढून ठेवा.
advertisement
कोणतीही मौखिक परवानगी देऊ नका, लेखी दस्तऐवजच मान्य असतो.
Location :
Mumbai,Maharashtra
First Published :
August 02, 2025 11:02 AM IST